Ekonomik Yaptırım Nasıl Uygulanır ? Ders 1

filiz gür/ tarihçi, yazar

Ben bugün Trump’ın çelik ve alüminyum satışında bize uyguladığı vergi arttırımının bir benzerinin Hollanda ve Fransa arasında savaşa neden olduğunu öğrendim.

Bu giriş cümlesiyle kaybettiğim yüzlerce insana el salladıktan sonra savaşa aman yazıya devam ediyorum.

Yıllardan 1665, günlerden ne bileyim hangi gün? Fransa’nın maliyeyi teslim etmek için açtığı seçme ve yerleştirme sınavını kazanarak, mülakatta da iyi bir torpil bulan Jean Baptiste Colbert-tabii ki de yok öyle bi şey- başbakanlık yapan kardinal Mazerin’in emrine girer. Başbakan Mazerin, önce Allah’a sonra Colbert’e güvenmektedir. Sıralama farklı olabilir. Para bu, herkese emanet edilmez, damadı olsa neyse yani. Allah için Colbert işini iyi yapar. O dönemin teknolojisiyle mümkün olsa müthiş sunumlar yapacağına şüphe yok.

Efendim, bakanımız, başka milletler bana yapmadan ben onlara yapayım anlayışıyla mı yoksa yerli sanayiyi geliştirmek için mi bilinmez 1667 yılında çıkardığı bir tarifeyle bir sürü yabancı sanayi mamulü üzerine yüksek vergiler koymuş. Durumdan epey mustarip olan Hollandalılar, “abi gözünü seveyim, ekmek parası, bunu da satamazsak yandık, bak gümüş eridi gitti, elin Amerigası altın pompalayıp duruyor piyasaya, yapma etme” dese de Colbert tınmaz. Çünkü kendi memleketinde bile “kazları incitmeden yolmakla” mahir bilinmektedir, elin Hollandalısı incinse ne olur? Ne mi olur? Aaa iyi valla Ahmedin öküzü gibi bakacak değiller. “Abi güzellikle söyledik olmadı, bundan böyle ne senden rüku ne benden kıyam, selamün aleyküm, aleyküm selam. Ya da ileride bir Türk popçunun da söyleyeceği gibi bundan sonra sana meraba meraba.”deyip, lafta da kalmamışlar.

Hollandalılar, 1671’de epey ani bir kararla Fransa şaraplarıyla konyaklarının ve sanayi mamullerinin ithalini yasaklamışlar. Çat. 1672’de de savaş çıkıyor. Çıkar tabii. Bence bu savaşta Fransız şarabından, konyağından mahrum kalmaktan kaynaklanan bir gerginliğin de payı var. Lütfen öznel yargılarıma takılmayıp okumaya devam ediniz, hepiniz koskoca insanlarsınız ayol. 6 yıl sürüyor savaş. 1678’de Nimeguen Barışı’na kadar. Colbert vergileri yumuşatıyor, Hollanda halkı da yasak kalkınca konyağına kavuşuyor. Kaçak maçak almıştır zaten onlar bi şekilde de neyse. Velhasıl kelam bir kumaş tüccarının oğlu ve başak burcu olan Colbert, arkasında bugün Trump gibilere örnek teşkil eden “ekonomik yaptırım nasıl uygulanıra giriş” gibi bir tarih dersi bırarak böbrek yetmezliğinden hakkın rahmetine kavuşmuş. Neye kavuştuğu konusunda çok iddialı değilim, sonuçta maliye bakanı. Heh he. Neyse son olarak Orhan Gencebay’dan Trump’a gelsin :

“Madem yaşamaya geldik dünyayaBenim de her şeyde bir hakkım vardırSevmiyorsan hor görme bariBenim de senin gibi Allah’ım vardırBenim de senin gibi Allah’ım vardır.”

*Yazının içeriğindeki vergi, savaş ve kişiler gerçek bilgi olup Adam Smith’in Milletlerin Zenginliği kitabı 498, 499. Sayfalardan alıntılanmıştır. Gerisi okuduğunuz gibi sabun köpüğü şeyler. Köpük iyidir. Bitti.

Not: Çin’e uygulanan yaptırımlar yanında, 3 trilyon dolara yakın da tazminat cezası uygulanacağı konuşuluyor. Bu bir savaşa neden olur mu? Geçmişte Çin’de yaşanan afyon savaşları ve bu süreçte etkili olan hangi aile şu an dünyadaki en büyük sermaye gruplarından birini elinde tutuyor? Bu da ayrı bir yazı konusu olacak.