Küresel pandemi hükümetlere kesenin ağzını açtırdı

İSTANBUL (AA) – Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının küresel ekonomiye etkisinin trilyon dolarları aşacağı öngörülürken, arka arkaya faiz indirimleri ile cephanelerini azaltan merkez bankalarının paniği yatıştıramaması üzerine hükümetlerin devreye girdiği ve milyar dolarları bulan teşvikleri devreye aldığı görülüyor.

Çin’den başlayarak tüm dünyaya yayılan Kovid-19 salgını sonrası ülkeler karantina, sokağa çıkma yasağı, sınırları kapatma, yurt içi ve dışı seyahatleri durdurma gibi sert önlemler aldı.

Henüz aşısı bulunamayan salgının ne zaman sona ereceği ve hayatın ne zaman normale döneceğine yönelik belirsizlikler devam ederken, hükümetler de ekonomide oluşacak keskin bir daralmanın ve işsizlik oranlarındaki hızlı artışın önüne geçmek için acil durum paketlerini yürürlüğe koydu.

Söz konusu paketlerde, hükümetlerin ekonominin mikro birimi olan bireylere yönelerek harcamaları ve talebi diri tutacak teşvik paketi hazırlıklarına yöneldiği, ihtiyaç duyulan likiditenin sağlanması için gerekli tedbirleri aldığı görüldü.

Bu kapsamda, eve kapanan ve çalışamayan tüketicinin sabit giderlerini karşılaması için destekler, sonra da harcama yapmasının önünü açacak kredi teşvikleri paketlerde yer aldı.

Diğer taraftan, zor durumda kalan ve borçlanma maliyetlerinin artması sonrası temerrüt riskinin yükseldiği şirketlere maaş yardımı, vergi indirimi, kredi limitlerinin artırılması ve borçların ötelenmesi gibi çeşitli teşvikler sağlanırken, salgından en çok etkilendiği belirtilen turizm ve havacılık sektörüne yönelik de destekler öne çıktı.

ABD kurtarma paketinde gecikiyor

ABD Başkanı Donald Trump, ilk etapta salgınla mücadele için 8,3 milyar dolarlık ek bütçeyi onaylarken, 13 Mart’ta ülke genelinde “ulusal acil durum” ilan etti. Trump, 16 Mart’ta da küçük işletmelerin salgından etkilenmemesi için esneklik sağlayan düzenlemeler ile ücretsiz test ve ücretli hastalık izni gibi konuları kapsayan bir tasarı hazırladıklarını bildirdi.

Tasarı teklifinin basına yansıyan detaylarında kredi desteği, yetişkin bireylere 1.000 dolarlık ve çocuklara 500 dolarlık doğrudan çek verilmesi, işletmeler için likidite yaratma, sağlık çalışanlarına ve Kovid-19 hastalarına destek gibi düzenlemeler dikkati çekti.

ABD Maliye Bakanı Steven Mnuchin,hazırlanan ekonomik teşvik paketi kapsamında ayrıca, ABD Merkez Bankası (Fed) ile ekonomiyi desteklemeye yönelik 4 trilyon dolara yakın likidite sağlanacağını da bildirdi.

Buna karşın Cumhuriyetçilerin 2 trilyon dolarlık ekonomik teşvik paketi, Demokratlar tarafından ikinci kez veto edildi.

Öte yandan, Beyaz Saray, koronavirüs pandemisinin ABD’de seyahat talebinde sert bir düşüşe yol açması nedeniyle acil mali yardım paketi hazırlarken, büyük ABD hava yolu şirketleri, hükümetten 50 milyar dolardan fazla kurtarma talebinde bulundu, vergi indirimi istedi.

Söz konusu gelişmenin ardından Trump, ekonomik çalkantılarla karşı karşıya kalan Boeing’e finansal yardım sağlayacağını duyururken, Boeing de ABD havacılık ve uzay sanayi için 60 milyar dolarlık bir kurtarma yardımı çağrısında bulundu. Salgına ilişkin endişelerle New York borsasında yaşanan sert düşüş karşısında Beyaz Saray Ekonomi Danışmanı Larry Kudlow, ABD hükümetinin, desteğe ihtiyaç duyan şirketleri kurtarmanın bir parçası olarak hisse senedi pozisyonu almayı değerlendirebileceğini söyledi.

Trump, eyaletlere salgınla mücadelede gelir sağlaması için yardım fonu açmayı düşündüklerini de belirtti.

İtalya, 25 milyar avroluk acil destek paketini devreye aldı

Kovid-19 salgınının en kötü etkilediği, hem ölüm hem de vaka sayısının Çin’i geçtiği Avrupa’da, hükümetler art arda ekonomik paket açıklıyor.

Avrupa’da koronavirüs salgınının merkez üssü konumundaki İtalya’da bir yandan salgının önüne geçilmeye çalışılırken, bir yandan da ekonomiyi destekleyici önlemler alınıyor.

İtalya Başbakanı Giuseppe Conte, salgın nedeniyle ülke ekonomisini desteklemek için devreye aldıkları 25 milyar avroluk acil destek paketinin, aileleri, işçileri, girişimcileri koruyacağını belirtirken, hiç kimsenin yalnız bırakılmayacağı sözünü verdi. Tam olarak detayları belli olmayan paket kapsamında, İtalyan sağlık sistemine 1,15 milyar avroluk destek sağlanacağı, serbest meslek sahiplerine bir defaya mahsus 500 avro ödeneceği, çalışanlarını işten çıkarmaması halinde işverenlere de nakit desteği verileceği belirtiliyor.

Ulusal basında yer alan haberlerde, söz konusu paket kapsamında, krizden etkilenen işletmeler için kredi garantisi sağlanacağı aktarılırken, çocuklu İtalyan ailelere ve salgın sırasında acil hizmet vermeye devam eden işçilere mali destek verileceği kaydediliyor.

Fransa’dan 45 milyar avroluk teşvik ve kamulaştırma sinyali

Fransa’da ise Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, salgından etkilenen şirket ve çalışanlara çok yönlü bütçe desteği vereceklerini açıkladı.

Fransa Ekonomi ve Maliye Bakanı Bruno Le Maire de teşvik paketinin 45 milyar avro büyüklüğünde olacağını aktarırken, bankaların şirketlere sağlayacağı krediler için 300 milyar avro teminat verileceğini ve Avrupa kurumlarından da 1 trilyon avro büyüklüğünde teminat sağlanacağını duyurdu.

Le Maire, ayrıca, salgın nedeniyle mali sıkıntıya düşecek büyük şirketlerin gerektiği takdirde kamulaştırılabileceğini ve ülkenin önde gelen sanayi şirketlerinin yok olmasına izin vermeyeceklerini söyledi.

Almanya’dan şirketlere 500 milyar avro

Avrupa ekonomisinin lokomotifi konumundaki Almanya’da, hem şirketlerin hem de hanehalkının krizden etkilenmemesi için tedbirler alındı.

Kriz durumundaki şirketlere yardımcı olmak için ihracat kredileri ve diğer garanti programlarını genişleten Alman hükümeti, şirketlere 500 milyar avroya kadar kredi desteği sağlanacağını açıkladı. Öte yandan, vergi ödemelerinin ertelendiğini, kısa çalışma ücretine ilişkin yasanın da meclisten geçirildiğini duyurdu.

Bunlarla da yetinmeyen Almanya’nın, 600 milyar avroluk Ekonomik İstikrar Fonu’nu (WSF) devreye alması bekleniyor. Hükümetin, söz konusu tutarın 400 milyar avrosunu şirketlerin kendilerini korumak için kullanabileceği teminatlar olarak sunacağı, 100 milyar avrosunu ise zor durumdaki Alman şirketlerinin hisselerini satın almak için kullanacağı belirtiliyor. Kalan 100 milyar avroluk kısmın ise Alman Kalkınma Bankası’nın (KfW) şirketler için sunacağı likidite desteği olacağı dile getiriliyor.

Salgında geç kalan İngiltere, 330 milyar sterlin ayırdı

Başlangıçta toplumsal bağışıklık kazanılması için virüsün kontrollü bir şekilde yayılması stratejisini izleyen İngiliz hükümeti, vaka sayısının hızla artması ve eleştirilerin ardından bu politikasından dönmüştü.

Bu kapsamda hem ekonomik paket hem de sağlık tedbirleri açısından salgınla mücadeleye gecikmeli başlayan İngiltere, 330 milyar sterlin büyüklüğünde ekonomik paket açıkladı. Bu rakamın, ülke milli gelirinin yüzde 10’undan fazlasına denk gelmesi durumun ciddiyetini ortaya koyuyor.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson, ekonominin ihtiyaç duyduğu her türlü desteği vereceklerini vurgularken, işletmelere de “Çalışanlarınızın arkasında durun. Biz de sizin arkanızda duracağız.” mesajını verdi.

İngiltere’de sağlık sistemi için açıklanan 12 milyar sterlinlik destek paketinin en az iki katına çıkartılması beklenirken, 900 bin KOBİ için mülkiyet vergileri geçici olarak kaldırıldı. 700 bin şirkete ise tek seferlik 3 bin sterlin ödeme yapılacağı bildirildi.

Öte yandan, İngiltere Maliye Bakanı Rishi Sunak, ülke tarihinde bir ilk olan uygulamayı duyurarak, ayda 2 bin 500 sterline kadar olmak üzere, iş yerine gidemeyen çalışanların maaşlarının yüzde 80’inin devlet tarafından ödeneceğini, uygulamanın en az 3 ay süreceğini ve gerekirse uzatılacağını duyurdu.

İngiltere Merkez Bankası (BoE) ve Bankacılık Düzenleme Kurumu da (PRA) Kovid-19 salgını nedeniyle ülkenin ana finans kurumlarının kredi vermeye odaklanmalarını sağlamak için stres testini bu yıl için iptal etti.

İsviçre, İspanya ve Kanada’da mali yardımlar

İsviçre, Kovid-19’dan zarar gören şirketler ve işçileri desteklemek için 42 milyar İsviçre frangı tutarında yardım paketi açıkladı. Söz konusu paket tutarı, İsviçre tarihinin rekoru olarak kayıtlara geçti. Pakette, işletmelerin gelirlerinin yüzde 10’u kadar kredi çekebilmesi ve bunun 500 bin frangının hemen ödenmesi, bankalardan çekilecek kredi miktarının firma başına 20 milyon frangı aşamaması gibi detaylar yer aldı.

İspanya’da ise hükümet, “ülke tarihinin en büyük seferberliği” olarak ilan ettiği toplam 200 milyar avroluk ekonomik yardım paketi açıklarken, paketin en büyük kısmını küçük ve orta ölçekli şirketlere 100 milyar avroluk likidite sağlanması oluşturdu.

Paket kapsamında diğer hükümet taahhütlerine 17 milyar avro, sağlık sektörüne 1 milyar avro, ülkedeki 17 özerk yönetime de sağlık hizmetlerini güçlendirmeleri için 2,8 milyar avro destek sağlanacak. Ayrıca, KOBİ’lerin 6 ay boyunca vergi yükümlülükleri ertelenecek, faizsiz taksitlendirmeyle üretim sistemine 14 milyon avroluk kaynak enjekte edilecek. Turizm ve ulaştırma sektörlerine ise 400 milyon avroluk yardım yapılacak.

Kanada, GSYH’sinin neredeyse yüzde 3’üne denk gelen 82 milyar dolarlık yardım paketi açıkladı. Ülke yetkilileri, “Şu anda tek işimiz; Kanadalıların buzdolabında yiyecek, başlarının üstünde bir çatı olduğundan ve ihtiyaç duydukları ilacı karşılayabileceklerinden emin olmak.” mesajını verdi.

Asya’da açıklanan teşvikler

Şu ana kadarki grafiğe bakıldığında, salgınla mücadelede başarılı sayılan ülkelerin başında Çin gösterilirken, ülkede virüsün tespit edildiği ilk günlerden itibaren sıkı karantina önlemleri ve sokağa çıkma yasakları ile salgının daha fazla yayılmasının önüne geçildi.

Salgının başlangıcının Çin Yeni Yıl tatiline denk gelmesi nedeniyle ilk başta turizm sektörü ağır darbe aldı. Vaka sayısının artmasının ardından ülkenin küresel tedarik zincirinde aldığı önemli rol dolayısıyla ihracatta önemli düşüşler kaydedilirken, fabrikaların kapatılması ekonomik aktiviteye darbe vurdu.

Bu süreçte Çin hükümetinin en büyük harcamayı sağlık ve teknolojiye ayırarak salgınla mücadelede yaptığı dikkati çekti. Gelinen noktada, Çin’de ülke içi yeni vaka tespit edilmezken, ilk çeyrekte büyük darbe alan ekonominin yaralarını sarmaya yöneldiği ve ülkede günlük hayatın normale dönmeye başladığı görülüyor.

Asya’nın en büyük ekonomilerinden Japonya’da, Başbakan Shinzo Abe, 193 milyar dolar büyüklüğünde bir teşvik paketi üzerinde çalıştığını belirtti. Pakette vatandaşlara ve krizden en çok etkilenen turizm sektörüne nakdi yardımın da olacağı öngörülüyor.

Japonya hükümeti, önceki hafta KOBİ’ler için 4,1 milyar dolar değerinde bir paket açıklamıştı.