TCMB Başkanı Uysal: Yüksek frekanslı veriler toparlanmanın eylül ve ekim aylarında sürdüğüne işaret ediyor

İSTANBUL (AA) – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Uysal, Merkez Bankası Ümraniye Ek Yerleşkesinde gerçekleştirilen 2020-IV Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı’nda yaptığı konuşmada, mevcut para politikası duruşu ve güçlü politika koordinasyonu altında enflasyonunun kademeli olarak hedefleri yakınsayacağını öngördüklerini belirtti.

Bu çerçevede enflasyonun 2020 yıl sonunda yüzde 12,1 olarak gerçekleşeceğini, 2021 yıl sonunda yüzde 9,4’e geriledikten sonra orta vadede yüzde 5 düzeyinde istikrar kazanacağını tahmin ettiklerini ifade eden Uysal, şunları kaydetti:

“Enflasyonun yüzde 70 olasılıkla orta noktası yüzde 12,1 olmak üzere, 2020 yılı sonunda yüzde 11,1 ile yüzde 13,1 aralığında, 2021 yılı sonunda ise orta noktası yüzde 9,4 olmak üzere yüzde 7,1 ile yüzde 11,7 aralığında gerçekleşeceğini öngörüyoruz. Temmuz enflasyon raporunda enflasyon üzerinde etkili olan salgına bağlı arz yönlü unsurların normalleşme sürecinde kademeli olarak ortadan kalkacağını ve yılın ikinci yarısında talep yönlü dezenflasyonist etkilerin daha belirgin hale geleceğini öngörmüştük. Ancak normalleşmenin kademeli gerçekleşmesi nedeniyle salgına bağlı arz yönlü enflasyonist etkiler yılın ikinci yarısında hafifleyerek de olsa sürüyor. Bazı sektörlerde toplam talep koşulları enflasyonu sınırlamaya devam ederken, güçlü kredi ivmesine bağlı olarak finansman koşulları mal gruplarında fiyat artışları yüksek seyrediyor. Bu doğrultuda çıktı açığı tahminleri 2020 yılı ikinci çeyreğinden itibaren yukarı yönlü güncellendi.”

Enflasyon tahmini 3,2 puan güncellendi

Murat Uysal, 2020 yıl sonu enflasyon tahminini 3,2 puanlık güncelleme ile yüzde 8,9’dan yüzde 12,1’e çektiklerini anımsatarak, “Bir önceki rapor dönemine göre Türk lirası cinsi ithalat fiyatları enflasyon tahminini 1,6 puan yükseltirken, çıktı açığındaki güncelleme 0,9 puan yukarı yönlü etki yaptı. Gıda enflasyonu varsayımındaki artış enflasyon tahminini 0,7 puan yukarı çekerken, enflasyonun ana eğilimi ve başlangıç koşullarındaki güncellemenin etkisi 0,2 puan olarak hesaplandı.” diye konuştu.

Diğer yandan, hizmetler sektöründeki KDV indirimlerinin yıl sonu tahminine etkisini eksi 0,2 puan olarak değerlendirdiklerini anlatan Uysal, sözlerini şöyle sürdürdü:

“2021 yılı enflasyon tahminini yüzde 6,2’den yüzde 9,4’e güncelledik. 3,2 puanlık güncellemeye en büyük katkı 2020 yılı tahminindeki güncelleme ve ithal maliyetlerden geldi. 2020 yıl sonu tahminindeki güncelleme geçmişe endeksleme davranışı ve ana eğilim üzerindeki etkilerine bağlı olarak 2021 yıl sonu tahminini 1,6 puan yukarı çekti. Türk lirası cinsi ithalat fiyatları varsayımı tahmin güncellemesine 0,8 puan katkıda bulunurken, gıda enflasyonu varsayımı 0,5 puanlık etki yaptı. Öte yandan toplam talep koşullarının geçmiş öngörülerden daha güçlü seyretmesi çıktı açığı kanalıyla yıl sonu tahminini 0,3 puan yükseltti.

Tahminler salgında büyük bir hareketlilik kısıtlaması gerektirecek ikinci bir dalga olmayacağı ve küresel risk iştahında ilave bozulma olmayacağı bir görünüm çerçevesinde üretildi. İlaveten gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin genişleyici parasal ve mali duruşlarını sürdürmesiyle düşük faiz ortamının uzun bir süre devam edeceği öngörüldü. Enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar para politikasındaki sıkı duruşun sürdürülmesinin ve makro politika bileşiminin enflasyonda düşüş önceliğiyle eşgüdüm içerisinde belirlenmesinin ülke risk primindeki iyileşmeye katkı sağlayacağı bir görünüm esas alındı.”

“PMI endekslerindeki toparlanmalar sürüyor”

Uysal, yaptıklıkları değişiklik sonrası enflasyon raporunun yeni halinin “genel değerlendirme”, “ekonomik görünüm” ve “orta vadeli öngörüler” olmak üzere üç ana bölümden oluştuğunu söyledi.

Koronavirüs salgınını takiben nisanda dip seviyesini gören küresel iktisadi faaliyetlerin normalleşme adımları sonrası kısmen toparlandığını dile getiren Uysal, büyümeye dair öncü gösterge niteliğindeki PMI endekslerindeki toparlanmaların sürdüğünü, ancak küresel faaliyetlerin halen salgın öncesi dönemin altında seyrettiğini anlattı.

Uysal, 2020’ye ilişkin büyüme öngörülerinin geçen rapor dönemine göre bir miktar iyileştiğini ancak yıl geneline ilişkin halen belirgin daralmalara işaret ettiğini kaydederek, sözlerini şöyle sürdürdü:

“İçinde bulunduğumuz dönemde salgının seyrine ve ekonomi politikalarının etkilerine yönelik belirsizlikler devam ediyor. Bu nedenle küresel iktisadi faaliyetteki toparlanmaya ilişkin belirsizlikler yüksek seyrederken büyüme tahminlerinin geniş bir aralıkta dağılması da bu görünümü teyit ediyor. Enflasyon tarafından ise enerji fiyatları düşük seviyesini korurken başta uluslararası gıda fiyatları olmak üzere emtia fiyatlarının salgın öncesi düzeylerini aştığını görüyoruz. Ancak gelişmiş ülkelerde çekirdek enflasyon salgın öncesine göre belirgin şekilde düşük seyrediyor. Zayıf büyüme ve düşük enflasyon nedeniyle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin genişleyici parasal ve mali duruşlarını sürdürdüklerini görmekteyiz.”

“Parasal ve mali tedbirlerle yurt içinde hızlı bir toparlanma kaydedildi”

Murat Uysal, küresel likidite koşullarındaki artışa ve gelişmiş ülke finansal varlıklarının getirilerindeki düşüşe rağmen yüksek belirsizlik ortamının fonların gelişmekte olan ülkelere yönlenmesini engellediğini söyledi.

Normalleşme adımlarını takiben küresel risk iştahındaki artışa rağmen Türkiye’den portföy çıkışlarının yılın üçüncü çeyreğinde de devam ettiğini dile getiren Uysal, şu açıklamalarda bulundu:

“Türkiye’nin risk primi küresel belirsizliklerinin yanı sıra ülkeye özgü faktörlerin de etkisiyle dalgalı ve yüksek seyretti. Salgın döneminde cari işlemler açığındaki artışın yanı sıra portföy çıkışları ve vadesi gelen dış borç ödemeleri dış finansman ihtiyacını artırdı. Bu duruma bağlı olarak döviz kuru oynaklığı arttı. Dış finansman koşullarındaki sıkılaşmaya rağmen parasal ve mali tedbirlerle yurt içinde hızlı bir kredi genişlemesi sağlandı ve ekonomide hızlı bir toparlanma kaydedildi. Ancak, bu toparlanmanın dış denge ve enflasyon üzerindeki yansımaları, makrofinansal risklerin sınırlanabilmesi için salgın dönemine özgü politikalarda normalleşme ihtiyacına işaret etti.”

Bu kapsamda ağustos ayından başlayarak para politikası ve likidite yönetimi kapsamında atılan adımlar ve makro politikalardaki koordineli normalleşme sonucunda finansal koşullarda belirgin bir sıkılaşma sağlandığını vurgulayan Uysal, kredi faizlerindeki yükselişle birlikte kredi büyümesinin üçüncü çeyrek sonunda önemli ölçüde yavaşladığını söyledi.

“Veriler eylül ve ekimde toparlanmanın sürdüğüne işaret ediyor”

TCMB Başkanı Uysal, finansal koşulların yurt içi talebi önemli ölçüde desteklediği üçüncü çeyrekte, iktisadi faaliyetin geniş bir sektörel yayılımla “V” tipi belirgin bir toparlanma kaydettiğini kaydederek, bununla birlikte, salgından olumsuz etkilenen turizm bağlantısı güçlü bazı mal ve hizmet sektörlerindeki iyileşme görece sınırlı kaldığını söyledi.

Yüksek frekanslı verilerin toparlanmanın eylül ve ekimde sürdüğüne işaret ettiğini dile getiren Uysal, “Finansal koşullardaki sıkılaşmayla birlikte önümüzdeki dönemde yurt içi talebin hız kesmesi beklenmekle birlikte, 2020 yılında ilave bir politika desteği gerekmeksizin pozitif büyüme ihtimalinin oldukça güçlendiğini değerlendiriyoruz.” ifadesini kullandı.

Uysal, dış denge tarafında ise, mal ihracatında öngörülenden daha güçlü seyreden toparlanmaya karşın, başta turizm olmak üzere hizmet gelirlerindeki düşüş ve ithalattaki artışla birlikte cari işlemler açığında kısa sürede hızlı bir artış gerçekleştiğini bildirdi.

İhracatın, yurt dışındaki normalleşme adımları ve rekabet gücü kazanımlarının desteğiyle hızla toparlanarak salgın öncesi düzeylerini aştığını vurgulayan Uysal, ertelenmiş talebe ve salgın tedbirleri kapsamında uygulanan likidite ve kredi politikalarına bağlı olarak ithalatın mayıstan itibaren toparlanma sürecine girdiğini anlattı.

“İhracatın ithalatı karşılama oranı tarihsel yüksek düzeylerde”

Murat Uysal, altın ithalatının küresel belirsizliklere ek olarak son dönemde güçlenen dolarizasyon eğilimiyle hızla artarak ağustosta tarihi yüksek seviyelere ulaştığını anımsatarak, şu bilgileri verdi:

“Böylelikle yılın ilk 8 ayında cari işlemler açığı 26,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Altın hariç tutulduğunda, ihracatın ithalatı karşılama oranının tarihsel yüksek düzeylerde seyretmesi, reel kur düzeyinin dış dengedeki uyarlamayı desteklediğine işaret ediyor. Bu doğrultuda, salgın dönemine özgü kredi politikalarının normalleşmesiyle birlikte güçlü kredi ivmesine bağlı ilave ithalat talebinin zayıflamasını ve reel kurun dengeleyici etkilerinin daha belirgin hale gelmesini bekliyoruz. Böylelikle, mal ihracatındaki güçlü toparlanmanın yanı sıra emtia fiyatlarının görece düşük seviyeleri de önümüzdeki dönemde cari işlemler dengesini destekleyecektir.”

“İstihdam imkanları iyileşmeye devam ediyor”

TCMB Başkanı Uysal, iktisadi faaliyetteki güçlü toparlanmanın iş gücü piyasasına olumlu yansımalarını görmeye başladıklarını belirterek, mevsimsellikten arındırılmış verilerle, yılın ikinci çeyreğindeki istihdam kaybının henüz yarısının telafi edilebildiğini söyledi.

Salgına bağlı olarak iş imkanlarının daraldığı bu dönemde, kısa çalışma ödeneği başta olmak üzere işsizlik sigorta fonu ve cari transferler aracılığıyla sağlanan desteklerin hanehalkı gelir kayıplarının sınırlanmasında kritik rol oynadığını vurgulayan Uysal, ekonomideki toparlanmayla birlikte, temmuzda işgücüne katılım oranının artış gösterdiğini ve işsizlik oranlarının düşüş kaydettiğini anlattı.

Uysal, öncü göstergelerin, yeni iş ilanlarının arttığını ve istihdam imkanlarının iyileşmeye devam ettiğini gösterdiğini bildirdi.

“Yıllık enflasyon öngörülerden yüksek bir seyre işaret ediyor”

Murat Uysal, tüketici enflasyonu ve çekirdek göstergelerden B endeksinin üçüncü çeyrekte sırasıyla yüzde 11,75 ve 11,57 olarak gerçekleştiğini ve Temmuz Enflasyon Raporu tahmin aralığı üst bandına yakın seyrettiğini anlattı.

Talep yönlü dezenflasyonist etkilerin daha belirgin hale gelmesiyle yılın ikinci yarısında enflasyonun düşüş eğilimine gireceği yönündeki geçmiş değerlendirmelerini anımsatan Uysal, buna karşın güçlü kredi ivmesi ve TL’deki değer kaybıyla enflasyonun öngörülenden yüksek bir seyir izlediğini bildirdi.

Yıllık enflasyonun eylülde hazirana göre bir miktar gerilediğini dile getiren Uysal, alkollü içecekler-tütün ve enerji gruplarındaki baz etkisinin belirleyici olduğunu aktardı.

Uysal, “Yıllık enflasyon, bir önceki döneme göre bir miktar iyileşerek tahmin bandının içinde kalmasına rağmen, yılın kalanına ilişkin görünüm geçmiş öngörülerden daha yüksek bir seyre işaret ediyor.” dedi.

Uysal, çekirdek göstergelerin, üçüncü çeyrekte enflasyon eğiliminin temel mal grubu kaynaklı olarak yükseldiğine işaret ettiğini söyledi.

Hizmetlerde nispeten daha ılımlı bir seyir izlendiğini dile getiren Uysal, temel mal enflasyonundaki yüksek seyirde, döviz kuru gelişmelerinin ve güçlü kredi ivmesine bağlı olarak dayanıklı mal grubunun sürükleyici olduğunu bildirdi.

Uysal, “Salgına bağlı birim maliyet artışlarının gözlendiği hizmetler sektöründe, normalleşme adımlarıyla birlikte arz yönlü enflasyonist baskılar bir miktar azaldı. Bazı kalemlere getirilen KDV indirimleri de hizmet enflasyonunda bir önceki çeyreğe göre daha düşük bir eğilim gözlenmesinde etkili oldu. Gıda enflasyonundaki yüksek seyir ise devam ediyor. Ağustos ayından itibaren uluslararası gıda fiyatlarının yükselişe geçmesiyle sektörde maliyet baskılarının yoğunlaştığını izliyoruz.” dedi.

Gıda enflasyon tahmini yüzde 13,5

TCMB Başkanı Uysal, orta vadeli tahminler üretilirken şimdiye kadar özetlediği makro görünümü esas aldıklarını kaydederek, buna ek olarak ithalat fiyatları, gıda fiyatları ve maliye politikası gibi dışsal unsurlar için varsayımlarını gözden geçirdiklerini bildirdi.

Uluslararası ham petrol fiyatlarına ilişkin varsayımlarının Temmuz Enflasyon Raporu ile uyumlu seyrettiğini dile getiren Uysal, endüstriyel metal ve tarımsal ürünler gibi emtia fiyatlarının seyrine bağlı olarak 2020 ve 2021 yıllarına ilişkin dolar cinsinden ithalat fiyatları varsayımlarında yukarı yönlü güncelleme yaptıklarını anlattı.

Temmuz Enflasyon Raporu’nda yüzde 10,5 olarak aldıkları 2020 yılı gıda enflasyonu tahminini, işlenmemiş gıdadaki son dönem eğilimleri, döviz kuru gelişmeleri ve uluslararası gıda fiyatlarındaki yükselişi dikkate alarak yüzde 13,5 olarak güncellediklerini dile getiren Uysal, şu açıklamalarda bulundu:

“2021 yılına ilişkin gıda enflasyonu tahminini yüzde 10,5’e çektik. Maliye politikası ve finansal politikaların, para politikası ile eşgüdüm içerisinde, enflasyonda öngörülen düşüş patikasıyla uyumlu bir çerçevede belirleneceği bir orta vadeli görünüm esas aldık. Bu kapsamda, yönetilen-yönlendirilen fiyat, vergi ve ücret ayarlamalarının yanı sıra mali duruş ve kredi politikalarının, büyük ölçüde enflasyondaki düşüş sürecini destekleyecek şekilde belirleneceğini varsaydık.”

“Fonlama ihtiyacının önemli bir kısmı döviz karşılığı TL swap işlemleriyle karşılandı”

Uysal, temmuz ayı ortalarından itibaren iktisadi faaliyetteki toparlanmada gelinen noktanın ve bunun makro dengelere yansımalarını da gözeterek, salgın dönemine özgü destekleyici politika adımlarının kademeli olarak geri alınmasına yönelik uygun bir zemin oluştuğunu değerlendirdiklerini dile getirdi.

Bu doğrultuda, ağustos ayında likidite yönetimi kapsamında sıkılaştırıcı adımlar atmaya başladıklarını belirten Uysal, aynı dönemde, parasal sıkılaşma adımlarıyla uyumlu olacak şekilde, reel kredi büyümesi koşullarını sağlayan bankalar için Türk lirası ve yabancı para zorunlu karşılık oranlarında yapılan artışın sistemin fonlama ihtiyacının yükselmesinde etkili olduğunu anlattı.

Uysal, fonlama ihtiyacının önemli bir kısmının döviz karşılığı TL swap işlemleriyle karşılandığını söyledi.

Bununla birlikte açık piyasa işlemleri aracılığıyla yapılan fonlama kompozisyonunda, salgın sonrası devreye alınan hedefli likidite imkanlarını kademeli olarak azaltarak belirgin bir değişime gittiklerini ifade eden Uysal, şunları kaydetti:

“Bu dönemde haftalık ve üç aylık repo ihalelerinin payı azaltılırken, gecelik fonlama ve geleneksel ihale tutarlarında artış gerçekleştirdik. Eylül ayında, enflasyon beklentilerinin kontrol altına alınması ve enflasyon görünümüne yönelik risklerin sınırlanması amacıyla sıkılaştırma adımlarının güçlendirilmesi gerektiği değerlendirmesinde bulunduk. Bu dönemde, politika faizini 200 baz puan artırdık ve akabinde ağırlıklı fonlama maliyetinde kademeli bir yükseliş sağladık.

Ekim ayında ise dezenflasyon sürecini en kısa sürede yeniden tesis etmeye yönelik olarak sıkılaşma yönünde güçlü bir adım daha attık. Bu kapsamda, para politikası operasyonel çerçevesinde değişikliğe giderek, likidite yönetiminde sıkılaşma yönünde esnekliğin artırılmasına ve Geç Likidite Penceresi’nde (GLP) uygulanacak faiz oranı ile gecelik borç verme faiz oranı arasındaki farkın 300 baz puan olarak belirlenmesine karar verdik. Mevcut koşullar altında, enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar sıkı parasal duruşun sürdürüleceği bir çerçeve oluşturduk.”

“Enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar sıkı duruş sürecek”

Murat Uysal, salgının başlangıç aşamasında ekonomideki üretken kapasitenin korunması önceliğiyle, dönemin koşulları gözetilerek kapsamlı bir tedbir setinin uygulamaya konulduğunu belirtti.

Para ve likidite politikasındaki genişleyici adımların, finansal politikalarla da desteklenerek ekonomide hızlı bir toparlanma sağladığını ifade eden Uysal, ancak gelinen noktada, iç talep kaynaklı bu toparlanmanın enflasyon ve cari denge üzerinde belirgin yansımalarının olduğunun görüldüğünü söyledi.

Uysal, bu doğrultuda, ağustos ayı başından itibaren salgın dönemine özgü politikalarda koordineli normalleşme adımları atılmaya başlandığını anlattı.

Para politikası ve likidite yönetimi uygulamalarıyla ağırlıklı ortalama fonlama maliyetinde (AOFM) 500 baz puanın üzerinde artış gerçekleştirdiklerine dikkati çeken Uysal, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Bu artış, kredi faizlerine güçlü bir şekilde yansıdı ve finansal koşullarda belirgin bir sıkılaşma sağlandı. Sıkılaşma adımlarının neticesinde, kredilerin önemli ölçüde yavaşladığı, ithalat talebinde de dengelenmenin başladığı görülüyor. Gelinen noktada, enflasyon beklentilerinin kontrol altına alınması ve dezenflasyon sürecinin en kısa sürede yeniden tesis edilmesi, büyümenin sağlıklı ve istikrarlı bir şekilde devam edebilmesi için kritik önem arz ediyor. Bu durum, enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar sıkı bir para politikası duruşu gerektiriyor. Para ve likidite politikalarında devam eden sıkılaşmanın etkisiyle enflasyonun 2021 yılının ilk çeyreğini takiben düşüş eğilimine gireceğini öngörüyoruz.”

Ayrıca reel politika faizinin pozitif düzeylere çekilmesiyle enflasyon görünümünde sağlanacak iyileşmenin, hane halkı portföy tercihlerinde dolarizasyon eğilimini zayıflatacağını değerlendirdiklerini ifade eden Uysal “Önümüzdeki dönemde enflasyon odağıyla politika eşgüdümünün güçlendirilmesinin makro dengelerdeki iyileşmeye ve dezenflasyon sürecine katkı yapmasını bekliyoruz.” diyerek sözlerini tamamladı.

Muhabir: Elif Ferhan Yeşilyurt, Uğur Aslanhan, Abdulselam Durdak