Halka Arz, Temettü, Bedelsiz! Yatırımcılar Bunları Bilmelisiniz!

Borsa İstanbul revaçta!

Yüksek enflasyon ortamı, Döviz ve Altın yatırımlarının beklenen kazancı sağlayamaması ve seçim ortamının oldukça uzun süredir devam eden belirsizliği, borsaya daha önce yatırım yapmamış insanları da borsa yatırımlarına yönlendiriyor.

Bu arada İstanbul Borsası'nda hareketli bol rekorlu günlerin yaşanması da borsayı tam anlamıyla bir cazibe merkezi haline getirdi.

Borsada yatırım yapmak Altın veya döviz yatırımları yapmak kadar basit bir faaliyet olmadığı için, yatırımcının bazı temel bilgileri bilerek yatırımına yön vermesi gerekmektedir.

Bu yazımızda yeni yatırımcıları bilgilendirmeyi ve akıllarındaki soruları cevaplamayı amaçlamaktayız.

Haberin altına yazacağınız bütün sorularınızı elimizden geldiğince cevaplamaya çalışacağız:

HALKA ARZ NEDİR? NASIL KATILIRIM?

Bir şirketin paylarının, BIST Pay Piyasası'nda işlem görebilmesi için yatırımcılara çağrı ve ilan yoluyla satışı yapılmasına Halka arz denir. Halka arza katılıp hisse satın alan bütün yatırımcılar satılan şirkete ortak olur.

Şirketler, finansman kaynağı, likidite, kurumsallaşma, tanıtım ve itibar sağlamak amacıyla halka arz olmaya karar verebilirler.

Halka Arz Süreci:
Borsa İstanbul ve SPK'ya Müracaat: Şirket genel kurulu halka arz olmaya karar verir ve SPK ya başvuru yapılır.

Borsa İstanbul ve SPK Uzmanlarınca Şirketin İncelemesi. Halka arz için uygunluk kriterleri aranır. İstenen kriterler sağlandığında halka arz için onay verilir.

Halka Arz İzahnamesinin Onaylanması: SPK onayından sonra şirketin mali tabloları yayınlanır. Belirlenen halka arz fiyatı, halka arz tarihleri, halka arz edecek aracı kurumlar ve ne şekilde halka arz yapılacağı kararlaştırılır ve KAP bülteninde duyuru yapılır.

Halka Arz ve Talep Toplama: SPK nın onayladığı tarihlerde ve onaylanan halka arz şekliyle yine belirlenen  aracı kurumlar tarafından hisseler satışa çıkar ve yatırımcılar almak istedikleri miktar kadar hisse için, satışı gerçekleştiren aracı kurumlara başvuru yapıp ücretini öderler.

Halka arz başvurusunda, hisse paylaşımı yapıldıktan sonra geriye kalan yatırımcı TL bakiyesi, aracı kurum tarafından yatırımcının hesabına geri yollanır. Bu işlem için her hangi bir ücret vergi veya başka bir masraf ödenmez.

Almaya hak kazandığınız halka arz hisseleri de otomatik olarak hesabınıza geçer.

Halka arz 2 şekilde yapılır:

Eşit dağıtım:
Bu yöntemde yatırımcılar eşit miktarda hisse ( lot) alır. Halka arza katılan yatırımcılar, herkese eşit miktarda hisse gelecek şekilde hisse alır. Bu yöntemde kişilerin yatırdıkları para miktarının bir önemi yoktur. Yani büyük miktar başvuru yapan yatırımcıyla küçük miktar başvuru yapan, aynı hisse sayısını alır

Oransal dağıtım:
Oransal dağıtımda ise yatırımcılar, verdiği satın alım emri tutarının büyüklüğüne göre hisse alırlar. Büyük bütçeli başvurular daha çok hisse alma hakkı kazanır.

Borsa'da İşlem Görmeye Başlaması: Satın aldığınız halka arz hisseleri, açıklanan tarihte, satışı gerçekleştirilen halka arz fiyatı baz alınarak, işlem görmeye başlar.

İstanbul borsasında günlük %20 marj uygulanmaktadır. Yani bir hisse o günkü baz fiyatının en fazla %10 altına düşebilir ve en fazla %10 üstüne çıkabilir.

Halka arz hissesi de, halka arz olduğu baz fiyatından en fazla %10 yukarı ve aşağı hareket edebilir.

Hisse %10 prim yapıp günlük primlenme marjını doldurunca, tahtası daha yüksek fiyattan satışa kapatılır. Bu işleme hisse tavan oldu denir. 

Aynı şekilde hisse baz fiyat üzerinden %10 değer kaybeder ve günlük zarar marjını doldurursa da hissenin işlemleri daha düşük fiyattan alışa kapatılır. Buna da hisse taban oldu denir.

Yatırımcılar halka arzdan aldıkları hisseleri, hisse borsada işleme başladığı günden itibaren istedikleri anda satabilirler. Satış yaparken, hissenin o günkü fiyat marjı içinde kalmak kaydıyla, satmak istediğiniz satış fiyatını belirleyebilirsiniz.

Yatırımcı sahip olduğu hisseyi satmak istemezse de istediği süre kadar hesabında tutabilir. Hesapta tutulan hisseler için aracı kurum yatırımcıdan bir ücret talep etmez. Ancak alış ve ya satış emri verilirse, aracı kurum belirlenen yüzde üzerinden işlemden komisyon almaktadır.

SERMAYE ARTIRIMLARI

Şirketler 2 şekilde sermaye artırımı yapar: Bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı. Her 2 şekil sermaye artırımına katılabilmek için de, hissenin yatırımcının portföyünde olması gerekmektedir.

Şirket sermaye artırımı kararını açıkladıktan sonra, sermaye artırımının gerçekleşeceği tarihi de belirler. Bu tarihten sadece 1 gün önce hisseyi borsadan satın alan yatırımcılar da sermaye artırımına katılmaya hak  kazanır.

Bedelli Sermaye Artırımı:

Bedelli sermaye artırımı, dış kaynaklardan elde edilen fonla yapılan sermaye artırım çeşididir. Şirketin ödenmiş sermayesinin artırılması esnasında oluşturulan yeni hisse senetleri belirli bir fiyat karşılığında yatırımcılara satılır. Bu satış sonucu elde edilen tutar kadar da şirketin kasasına para girişi sağlanmış olur. 

Bedelli sermaye artırımı yapılırken oluşturulan yeni hisse senetlerinin satış önceliği, şirketin mevcut yatırımcılarına aittir. Her bir şirket ortağı, sermaye artımından önce sahip olduğu pay oranında sermaye artırımına katılma hakkına sahiptir. Buna rüçhan hakkı adı verilmektedir. Rüçhan hakkının kullanım süresi 15 ile 60 gün arasında değişmekte olup şirket ortakları tarafından bu hakkın kullanılması zorunlu değildir. Yatırımcılar dilerse yeni payların alınıp satılabildiği rüçhan hakkı kupon pazarında bu haklarını satabilmektedirler. Rüçhan hakkı kullanım bedeli genellikle 1 TL olarak belirlenir.

Tahsisli sermaye artımı da, bir tür bedelli sermaye artırımıdır. Yine dış kaynaklardan elde edilen fonla şirkete nakit para girişi sağlanır. Fakat bu yöntemde şirketin mevcut ortaklarının rüçhan hakkı kısıtlanır. Yani şirketin oluşturduğu hisse senetlerinin tamamı şirketin mevcut ortaklarından farklı yeni ortaklar tarafından satın alınmaktadır.

Bedelsiz Sermaye Artırımı:

Bedelsiz sermaye artırımı, şirketin iç kaynaklarından kullandığı fonla yaptığı sermaye artırım şeklidir. Yani şirkete herhangi bir para girişi sağlanmaz ve bilançodaki özkaynaklar toplamı sabit kalır. Genellikle özkaynakların altında bulunan dağıtılmamış geçmiş yıl kârlarının ödenmiş sermayeye eklenmesi yoluyla gerçekleştirilir.

Özellikle temettü dağıtmayıp geçmiş dönem kârlarını büyüten şirketlerde bir süre sonra bedelsiz sermaye artırımı görülebilir. Öte yandan bedelsiz sermaye artırımı kararı veren bazı şirketlerde, normalde nakit şekilde dağıtılan kâr payı hisse senedi olarak da dağıtılabilir. Bu işleme temettüden bedelsiz sermaye artırımı denir.

Bedelsiz sermaye artırımı sonrasında şirketin hisse senedi sayısında, bölünme oranı kadar yükseliş görülürken borsadaki hisse senedi fiyatı da yine aynı oranda düşüş kaydeder.

Örneğin 100.000.000 TL ödenmiş sermayeye sahip, hisse senedi borsada 18 TL’den işlem gören A şirketi %200 bölünme oranıyla bedelsiz sermaye artırım kararı almış olsun. O halde şirketin bölünme sonrası ödenmiş sermayesi %200 artacak yani 3 katına çıkarak 300.000.000 TL olacaktır. Şirketin borsadaki fiyatı da üçte biri fiyatına düşerek 6 TL olacaktır.

TEMETTÜ (KAR PAYI) ÖDEMELERİ

Temettü bir şirketin belli bir yıl içinde elde ettiği kârın belirli bir kısmının, şirket ortakları ile paylaşılmasıdır. İşletmenin yönetim kurulu tarafından dağıtılması teklif edilen ve genel kurul tarafından onaylanan temettü miktarı genellikle şirket ortaklarına sahip oldukları pay oranında nakit şeklinde ödenirken, temettünün bazı durumlarda ek hisse senedi şeklinde ödenmesi de mümkün olabilmektedir. 

Bu işleme temettüden bedelsiz sermaye artırımı denir.

Temettü ödemeleri genellikle, şirketin açıkladığı oranda nakit ödeme şeklinde yapılır. Ancak şirketin açıkladığı nakit temettü oranından, yatırımcılara ödeme yapılmadan önce vergi kesintisi yapılır. 

Bu kesinti genellikle %10 oranında gerçekleşir.

O yüzden şirketin açıkladığı temettü miktarı, vergi kesintisi yapıldıktan sonra yatırımcı hesabına geçer.

Bu yüzden temettü ödemelerinde net rakam ve brüt rakam ayrı ayrı açıklanır.

Bu durumda yatırımcının ortağı olduğu şirketin almaya hak kazandığı kar payı, para henüz hesaba geçmeden vergisi ödenmiş olur.

Şirketlerin temettü ödemelerinden faydalanmak isteyen yatırımcılar, aynı sermaye artırımlarında olduğu gibi, temettü ödemesinin yapılacağı tarihten yalnızca 1 gün önce hisseyi borsadan satın aldıkları taktirde, temettü ödemesi almaya hak kazanırlar.

Hak edilen temettü aracı kurum tarafından otomatik olarak hesaba geçer.

Sermaye piyasaları ve borsa hakkında merak ettiğiniz ve öğrenmek istediğiniz her şeyi bu haberin altındaki yorumlar kısmına yazdığınız taktirde, CEVAPLANDIRILACAKTIR.