Kovid-19 salgınının 1 yılı

ANKARA(AA)- Başlarda Çin ve çevresini etkileyen bölgesel salgın olarak görülen yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) Asya sınırlarını aşıp halk sağlığını küresel çapta tehdit etmeye başlamasıyla, dünya virüsle ilgili gelişmelere kilitlendi, salgının kontrol altına alınması ve önlenmesine yönelik tedbirler, bütün ülkelerin ana gündemi haline geldi.

Kovid-19 salgınının ilk kez duyulmasından bu yana geçen 1 yıllık sürede yaşanan belli başlı gelişmeler ve dönüm noktaları şunlar oldu:

Kovid-19, ilk kez Çin’in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentindeki deniz ürünleri gıda pazarını ziyaret eden kişilerde görüldü. Sebebi anlaşılamayan “solunum rahatsızlığı” şikayetiyle ilk hasta 17 Kasım 2019’da hastaneye başvurdu.

31 Aralık 2019’da Çin, Vuhan’da kaynağı bilinmeyen gizemli bir solunum yolu hastalığı tespit edildiğini Dünya Sağlık Örgütüne (DSÖ) bildirdi. Akciğer iltihaplanmasına yol açan hastalığa, bilinmeyen türdeki bir virüsün neden olduğu tahmin ediliyordu.

1 Ocak’ta, hastalığa ilk yakalananların ziyaret ettiği belirlenen Vuhan’daki deniz ürünleri gıda pazarı kapatıldı.

3 Ocak’ta hastalığa yol açan virüsün genetik yapısının, 2002-2003’te Çin’den dünyaya yayılan, Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu’na (SARS) yol açan koronavirüse benzediği açıklandı.

“Yeni tip koronavirüs”

7 Ocak’ta DSÖ, hastalığın SARS olmadığını fakat “yeni tip bir koronavirüsten” kaynaklandığını açıkladı. Yarasalardaki bir betakoronavirüsün insana geçerken mutasyona uğramış hali olan bu yeni tip koronavirüse, “2019-nCov” adı verildi.

11 Ocak’ta Çin’de hastalıktan ilk ölüm görüldü. Ölen kişi, Vuhan’daki pazardan alışveriş yaparken koronavirüs kaptığı tahmin edilen 61 yaşında bir erkekti.

13 Ocak’ta Çin dışında ilk vaka görüldü. Tayland’da bir kadın hastada Kovid-19 tespit edildi.

21 Ocak’ta ABD’de ilk Kovid-19 vakası görüldü.

“Küresel acil durum”

Virüs, seyahat eden kişiler aracılığıyla birçok ülkeye yayıldı. Hong Kong, Tayvan, Singapur, Güney Kore, Avustralya, Malezya, Vietnam ve Nepal’de Kovid-19 tespit edilen kişiler tedavi altına alındı.

23 Ocak’ta salgının ortaya çıktığı Vuhan kentine tüm ulaşım durduruldu, karantina tedbirleri uygulanmaya başlandı.

24 Ocak’ta Avrupa’da ilk vakalar ortaya çıktı. Fransa’da Çin’den gelen iki kişide ve bir akrabalarında yeni tip koronavirüs tespit edildi.

30 Ocak’ta DSÖ, salgın nedeniyle “küresel acil durum” ilan etti.

31 Ocak’ta İngiltere, İtalya ve İspanya’da ilk vakalar görüldü.

2 Şubat’ta Çin dışında ilk kez Filipinler’de bir kişi hayatını kaybetti.

“Kovid-19”

11 Şubat’ta DSÖ, yeni tip koronavirüse “Kovid-19” adı verildiğini duyurdu.

14 Şubat’ta Afrika kıtasındaki ilk vaka görüldü. Mısır’da bir kişide yeni tip koronavirüs tespit edildi.

Fransa’da yeni tip koronavirüsten hayatını kaybeden kişi, Avrupa kıtasındaki ilk ölüm vakası oldu.

Güney Kore, İran ve İtalya’da salgınlar

19 Şubat’ta İran’da ilk vakalar ve can kayıpları meydana geldi.

21 Şubat’ta İtalya’nın Lombardiya bölgesinde Kovid-19’un ilk kez yerel kaynaklı bulaştığı görüldü. Milano şehrindeki moda endüstrisinin Çinli mevsimlik işçilerin yoğun çalıştığı bir yer olması bölgeyi yayılma alanı haline getirmişti.

22 Şubat’ta Güney Kore’de bir günde 229 vaka görüldü. Ülkenin güneyindeki Daegu kentindeki bir Katolik Hristiyan Kilisesinin cemaati içindeki yayılmanın salgında rolü olduğu belirlendi.

25 Şubat’ta İran Sağlık Bakan Yardımcısı İreç Herirçi’de Kovid-19 görüldüğü bildirildi.

26 Şubat’ta Güney Amerika kıtasında ilk vaka Brezilya’da, İtalya’dan seyahatten dönen bir iş adamında görüldü.

Suudi Arabistan umre ziyaretlerini durdurdu

27 Şubat’ta Suudi Arabistan, Kovid-19 nedeniyle umre ziyaretlerini askıya aldı.

28 Şubat’ta DSÖ, Kovid-19 için küresel risk seviyesini “yüksekten” “çok yüksek”e çıkardıklarını duyurdu.

29 Şubat’ta ABD’de yeni tip koronavirüs kaynaklı ilk ölüm gerçekleşti.

Mart ayının ilk 6 gününde İtalya’daki vaka sayısı 6 kat arttı.

8 Mart’ta İtalya’da salgının yayıldığı Lombardiya Bölgesi ve 14 kent karantinaya alındı.

10 Mart’ta İtalya Başbakanı Giuseppe Conte ülkede serbest dolaşımı kısıtlayarak kapsamlı karantina tedbirleri ilan etti. İlk ve orta dereceli okullar ile üniversiteler tatil edilirken Birinci Futbol Ligi Serie A dahil tüm spor müsabakaları durduruldu.

Türkiye’de ilk vaka

11 Mart’ın ilk saatlerinde Sağlık Bakanlığı, Türkiye’de ilk vakanın görüldüğünü duyurdu.

DSÖ, yeni tip koronavirüsü “pandemi” (küresel salgın) ilan etti.

ABD Başkanı Donald Trump, İngiltere haricinde Avrupa’dan gelen tüm yolculara 30 gün süreyle sınırlarını kapattıklarını duyurdu.

12 Mart’ta Türkiye’de ilk ve orta dereceli okullar ile üniversitelerde eğitime ara verildi.

13 Mart’ta ABD’de Başkan Trump, salgın nedeniyle ülke genelinde “ulusal acil durum” ilan etti.

17 Mart’ta Avrupa Birliği (AB), üçüncü ülke vatandaşlarının üye ülkelere ve Schengen bölgesine yapacakları seyahatlere 30 günlük geçici kısıtlama getirdi.

Fransa’da ülke genelinde serbest dolaşıma kısıtlama getirilirken, kapsamlı karantina tedbirleri uygulanmaya başlandı.

19 Mart’ta salgının ortaya çıktığı Çin’de ilk kez yurt içi kaynaklı yeni vakaya rastlanmadığı bildirildi.

21 Mart’ta Türkiye’de 65 yaş üzeri ve kronik hastalığı bulunan vatandaşlara sokağa çıkma kısıtlaması uygulanmaya başlandı.

23 Mart’ta İngiltere’de de karantina tedbirleri uygulamaya kondu.

Olimpiyatlar ertelendi

24 Mart’ta Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) 2020 Tokyo Olimpiyatlarının gelecek yıla ertelenmesine karar verdi.

25 Mart’ta Hindistan’da 21 gün sokağa çıkma yasağı ilan edildi.

26 Mart’ta ABD’de görülen Kovid-19 vakalarının sayısı Çin’i geride bıraktı.

27 Mart’ta ABD Kongresi salgın nedeniyle zarara uğrayan şahıs ve işletmelere yardım için 2,2 trilyon dolarlık ekonomik teşvik paketini onayladı. Bu, ülke tarihinin en büyük ekonomik yardım paketi oldu.

İngiltere Başbakanı Johnson virüse yakalandı

Aynı gün, İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Kovid-19 testinin pozitif çıktığını duyurdu.

2 Nisan’da dünya genelinde Kovid-19 vakaları 1 milyonu aştı.

3 Nisan’da Türkiye’de 30 büyükşehir ve Zonguldak iline giriş çıkışlar yasaklandı

Vuhan’daki karantina kaldırıldı

7 Nisan’da Çin’de ilk kez Kovid-19 nedeniyle yeni ölüm olduğu bildirildi. Aynı gün akşam saatlerinde salgının ortaya çıktığı Vuhan kentinde karantina kaldırıldı.

10 Nisan’da dünya genelinde Kovid-19’dan ölenlerin sayısı 100 bini aştı.

14 Nisan’da ABD Başkanı Trump, ülkesinin DSÖ’ye sağladığı finansmanı durdurduğunu açıkladı. DSÖ’nün salgının dünya geneline yayılmasında ciddi sorumluluğunu olduğunu ileri süren Trump, örgütün, salgının başında Çin’in beyanlarına güvenerek dünyayı yanılttığını savundu.

15 Nisan’da Fransa Bisiklet Turu’nun 27 Haziran olan başlama tarihi, 29 Ağustos’a ertelendi.

16 Nisan’da Japonya’da aralarında Tokyo ve Osaka’nın bulunduğu 7 bölgede olağanüstü hal ilan edildi.

22 Nisan’da ABD, ülkeye göçmen girişinin 60 gün süreyle askıya aldı.

24 Nisan’da Çin Ulusal Sağlık Komisyonu salgının ortaya çıktığı Vuhan kentinin merkezi olduğu Hubey eyaletinde son 7 günde yeni Kovid-19 vakasına rastlanmadığını bildirdi.

28 Nisan’da ABD’de Kovid-19 vaka sayısı 1 milyonu aştı.

ABD’den anti-viral ilacın acil kullanımına onay

1 Mayıs’ta ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), Amerikan Gilead ilaç şirketinin ürettiği “Remdesivir” adlı antiviral ilacın Kovid-19 tedavisinde “acil durum kullanımına” onay verdi.

2 Mayıs’ta Çin Hubey eyaletinde acil durum seviyesi en yüksekten ikinci yüksek seviyeye düşürüldü.

6 Mayıs’ta Vuhan kentinde okullarda yüz yüze eğitime kısmen yeniden başlandı.

11 Mayıs’ta Rusya’da 24 saatte 11 bin 656 Kovid-19 vakası görüldü. Ülkede vaka sayısı 221 bin 344’e ulaşırken ABD ve İspanya’nın ardından en fazla vakanın görüldüğü ülke konumuna geldi.

Büyük Buhran’dan bu yana en büyük küresel ekonomik daralma

13 Mayıs’ta BM tarafından yayımlanan Dünya Ekonomik Durumu ve Beklentiler Raporu’nda küresel ekonominin Kovid-19 salgınının etkisiyle bu yıl yüzde 3,2 daralacağını öngördü. Raporda, ekonomideki küçülmenin 1930’lardaki Büyük Buhran’dan bu yana en keskin daralma olacağına işaret edildi.

15 Mayıs’ta Çin’de salgının ortaya çıktığı 11 milyonluk Vuhan kentinde tüm vatandaşlarını test etmeye yönelik çalışma başlatıldı.

16 Mayıs’ta Hindistan’daki vaka sayısı Çin’i geride bıraktı.

20 Mayıs’ta dünya genelinde Kovid-19 vakaları 5 milyonu aştı.

Vuhan’da vahşi hayvan ticareti yasağı

Çin’de Kovid-19 salgının ortaya çıktığı Vuhan kentinde vahşi hayvan ticareti vahşi hayvan eti tüketilmesi 5 yıl süreyle yasaklandı.

21 Mayıs’ta ABD’de işsizlik başvurunda bulunanların sayısı 40 milyona ulaştı.

22 Mayıs’ta Brezilya, ABD’nin ardından en fazla vakanın görüldüğü ülke konumuna geldi.

23 Mayıs’ta Çin’de Kovid-19 salgının başından bu yana ilk kez yeni vaka ve ölüm görülmediği bildirildi.

27 Mayıs’ta ABD’de Kovid-19’dan ölenlerin sayısı 100 bini aştı.

Trump, ABD’nin DSÖ ile ilişkisini sonlandırdı

29 Mayıs’ta ABD Başkanı Trump, ülkesinin DSÖ ile ilişkisini sonlandırdığını açıkladı.

Haziran başından itibaren daha önce salgının ortaya çıktığı Doğu Asya ile Kuzey Amerika ve Avrupa’dan daha az vakanın görüldüğü Latin Amerika, Güney Asya ve Afrika ülkeleri salgının yeni yayılma alanları haline geldi.

23 Haziran’da ABD Başkanı Trump, 22 Nisan’da duyurduğu ülkeye göçmen girişini 60 gün askıya alan kararın, bazı çalışma vizesi sahiplerini de kapsayacak şekilde genişletilerek yıl sonuna kadar uzatıldığını bildirdi.

27 Haziran’da dünya genelinde Kovid-19 vakaları 10 milyonu aştı.

28 Haziran’da dünya genelinde Kovid-19’dan ölenlerin sayısı 500 bini geçti.

1 Temmuz’da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), Kovid-19 salgını ile mücadele kapsamında 90 gün küresel insani ateşkes talep eden kararı kabul etti.

3 Temmuz’da İngiltere, yurt dışından gelenlere uygulanan 14 günlük karantinada Türkiye dahil 56 ülkeye muafiyet getirdi.

5 Temmuz’da DSÖ, Kovid-19 tedavisinde kullanılan “hidroksiklorokin” ve “lopinavir/ritonavir” bileşimi ilaçların denemelerinin “ölüm oranlarını düşürmede başarısız kaldığı” gerekçesiyle durdurulduğunu bildirdi.

Brezilya Devlet Başkanı Bolsonaro virüse yakalandı

7 Temmuz’da Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’da Kovid-19 tespit edildi.

17 Temmuz’da Hindistan’da vaka sayısı 1 milyonu aştı.

21 Temmuz’da Avrupa Birliği (AB), salgından en fazla etkilenen üye ülkelere ekonomik destek amacıyla 750 milyar avroluk mali yardım paketi kabul etti.

5 Ağustos’ta Afganistan Sağlık Bakanı Ahmad Cevad Osmani, ülkede 36 bin civarında kayıtlı vaka olmasına karşın 10 milyon kişiye Kovd-19 bulaştığının tahmin edildiğini açıkladı.

11 Ağustos’ta Rusya, Gamaleye Enstitüsünün geliştirdiği, henüz ikinci aşama klinik denemeleri tamamlanan Kovid-19 aşı adayının sınırlı kullanımına onay verdi.

Hindistan’da tek günde görülen vaka sayısı Çin’deki toplam vaka sayısını aştı

4 Eylül’de Hindistan’da 87 bin 115’e ulaşan günlük vaka sayısı, Kovid-19’un ortaya çıktığı Çin’de Aralık 2019’dan o güne kadar tespit edilen toplam 85 bin 146 vakayı geride bıraktı.

7 Eylül’de vaka sayısı 4,2 milyonu aşan Hindistan, ABD’den sonra en çok vaka görülen ülke oldu.

22 Eylül’de İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Kovid-19 salgınında “tehlikeli bir dönüm noktasına gelindiğini” belirterek bar ve restoranların saat 22.00’de kapanması talimatı verdi ve evden çalışmaya devam edilmesini istedi.

29 Eylül’de Kovid-19’un neden olduğu can kaybı dünya genelinde 1 milyonu aştı.

ABD Başkanı Trump virüse yakalandı

2 Ekim’de ABD Başkanı Donald Trump’ın Kovid-19 testi pozitif çıktı.

3 Ekim’de Hindistan’da Kovid-19’dan ölenlerin sayısı 100 bini geçti.

6 Ekim’de Trump, Kovid-19 tedavisi gördüğü hastaneden taburcu edildi.

15 Ekim’de AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ekibinden bir kişinin Kovid-19 testinin pozitif çıkması nedeniyle AB Liderler Zirvesi’nden ayrıldı.

22 Ekim’de Belçika Dışişleri Bakanı Sophie Wilmes, Kovid-19 nedeniyle yoğun bakıma kaldırıldı.

Fransa’da sokağa çıkma yasağı

24 Ekim’de Fransa’da artan vakalar nedeniyle ülkenin 54 bölgesinde 6 hafta süreliğine 21.00-06.00 saatlerinde sokağa çıkma yasağı uygulanmaya başladı.

30 Ekim’de Fransa’da bu kez ülke genelinde 1 Aralık’a kadar sürecek sokağa çıkma kısıtlaması uygulanmaya başlandı.

ABD’de 80 milyon seçmen postayla oy kullandı

3 Kasım’da ABD başkanlık seçimlerinde salgın nedeniyle 80 milyona yakın seçmen postayla oy kullandı.

5 Kasım’da İngiltere’de artan vakalar nedeniyle salgının başından bu yana ikinci kez karantina tedbirleleri uygulanmaya başlandı.

6 Kasım’da ABD’de Kovid-19 vakaları 10 milyonu aştı.

7 Kasım’da dünya genelinde Kovid-19 vakaları 50 milyonu geçti.

18 Kasım’da Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in geliştirdiği potansiyel Kovid-19 aşısının klinik denemelerinin tamamlandığı, aşı adayının denemelerde yüzde 95 etkili olduğu bildirildi.

Tescillenen ilk aşı

2 Aralık’ta İngiltere İlaç ve Sağlık Ürünleri Düzenleme Kurumunun yaygın kullanımına onay vermesiyle Pfizer/BioNTech aşısı, “dünyada tescillenen ilk Kovid-19 aşısı” oldu.

8 Aralık’ta Pfizer/BioNTech aşısı, İngiltere’de 91 yaşındaki Kuzey İrlandalı Margaret Keenan’a vuruldu. Aşı, klinik denemeler dışında ilk kez bir insana uygulandı.

11 Aralık’ta, ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) aşının acil kullanımına onay verdi.

14 Aralık’ta aşı ABD’de ilk kez New York’ta çalışan 52 yaşındaki Afro-Amerikalı hemşire Sandra Lindsey’e yapıldı.

15 Aralık’ta Rusya’da ülkenin tüm bölgelerinde Kovid-19’a karşı toplu aşılamanın başladığı duyuruldu.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron virüse yakalandı

17 Aralık’ta Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Kovid-19 testi pozitif çıktı.

19 Aralık’ta FDA, bu kez Amerikan biyoteknoloji şirketi Moderna’nın Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü (NIAID) desteğinde geliştirdiği Kovid-19 aşısının acil kullanımına onay verdi.

İngiltere’de Başbakanı Kovid-19’un mutasyona uğrayarak daha hızlı yayılan türünün ortaya çıkmasının ardından Londra ve çevresinde karantina kısıtlamaların arttırılmasına ve Noel’de ailelerin bir araya gelmesinin yasaklanmasına karar verildi.

21 Aralık’ta Moderna aşısı ABD’de ilk kez Connecticut eyaletinde Afro-Amerikalı hemşire Mandy Delgado’ya uygulandı.

İngiltere’de Başbakan Johnson, Kovid-19’un mutasyona uğrayarak daha hızlı yayılan türünün ortaya çıkmasının ardından Londra ve çevresinde karantina kısıtlamaların arttırılmasına ve Noel’de ailelerin bir araya gelmesinin yasaklanmasına karar verildi.

21 Aralık’ta Avrupa İlaç Ajansı (EMA), Pfizer/BioNTech aşısının AB ülkelerinde kullanımına onay verdi.

Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Kovid-19’un mutasyona uğrayarak daha hızlı yayılan türünün “ciddi hastalık veya ölüme” neden olduğuna dair hiçbir kanıt olmadığını bildirdi.

27 Aralık’ta Çin’in başkenti Pekin’de Başkent Uluslararası Havaalanı yakınlarındaki Şunyi semtinde art arda vakaların görülmesinin ardından acil durum ilan edildi.

Biontech/Pfizer aşısı Avrupa ülkelerinde uygulanmaya başlandı.

Çin’de ortaya çıkan Kovid-19 200’den fazla ülke ve bölgeye yayılarak küresel salgına dönüştü. Dünya genelinde vaka sayısı 82 milyonu aşarken, 1,8 milyon kişi virüs nedeniyle yaşamını yitirdi.

Salgın dünyayı etkilemeye devam ediyor.