Maymun Çiçeği Hastalığı Nedir? Yeni Pandemi mi Geliyor?

DSÖ'den Acil Durum Alarmı!

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ - WHO), 14 Ağustos 2024 Çarşamba günü yaptığı açıklamayla Afrika'da hızla yayılan maymun çiçeği virüsü salgını nedeniyle " küresel acil durum" ilan etti.

DSÖ, Kasım ayında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde (DRC) virüsün cinsel yolla bulaştığını ilk kez doğruladığını duyurdu. Afrikalı bilim insanları ise bu durumun hastalığın kontrol altına alınmasını daha da zorlaştırabileceği konusunda uyarıda bulundu.

Kuzey Amerika ve Avrupa'daki maymun çiçeği salgınları, aşılar, antiviral tedaviler ve yüksek risk gruplarına yönelik halk sağlığı bilgilendirmeleri sayesinde kontrol altına alınmış durumda. Ancak, son aylarda birçok Afrika ülkesinde görülen salgınlar için gereken aşılar neredeyse hiç bulunmuyor.

Afrika'da en fazla etkilenen ülke ise Demokratik Kongo Cumhuriyeti (DRC) oldu. Ülkede bu yılki en büyük salgında 12.000'den fazla vaka ve en az 470 ölüm kaydedildi.

Maymun Çiçeği Virüsü Nedir? İlk Enfeksiyonun Tarihi...

Maymun çiçeği, Poxviridae virüs ailesine bağlı ve Orthopoxvirus cinsine ait Monkeypox virüsünün neden olduğu bir hastalıktır. Poxviridae ailesinde yer alan diğer virüsler arasında Variola virüsü çiçek hastalığına, Cowpox virüsü sığır çiçeğine neden olurken, Vaccinia virüsü çiçek aşısının üretiminde kullanılır.

Maymun çiçeği hastalığı, ismine rağmen aslında kemirgenlerden kaynaklanır. Virüs ilk olarak 1958 yılında, bir araştırma için tutulmakta olan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına benzer belirtilerle ortaya çıkan iki farklı salgın sonucunda keşfedildiği için "maymun çiçeği" olarak adlandırılmıştır. İnsanlarda bu virüsün yol açtığı enfeksiyon ise ilk kez 1970 yılında kaydedilmiştir. O zamandan bu yana, Afrika kıtasında, özellikle tropikal yağmur ormanlarının yoğun olduğu Batı ve Orta Afrika’da, zaman zaman maymun çiçeği vakaları bildirilmiştir.

Hastalık genellikle bu bölgelerle sınırlı kalmış, ancak nadiren de olsa bu bölgelerden ihraç edilen hayvanlar aracılığıyla dünyanın diğer bölgelerine yayılabilmiştir. Son dönemde ise, geçmişe kıyasla daha yaygın hale gelen maymun çiçeği, farklı bölgelerde ve çeşitli insanlar üzerinde tespit edilmiştir. Covid-19 pandemisinin dünya genelindeki yıkıcı etkilerinden sonra, maymun çiçeği, yeni bir salgın olasılığı olarak görülse de, şu ana kadar bu düzeyde bir yayılma göstermemiştir. Ancak hastalık dikkatle izlenmeye başlanmıştır.

Nasıl Yayılır? Belirtileri Nelerdir?

Maymun çiçeği hastalığı, enfekte bir hayvandan ya da bu virüsü taşıyan başka bir insandan insanlara bulaşabilir. Diğer virüslerde olduğu gibi, maymun çiçeği virüsünde de enfeksiyonun bulaşmasından sonra bir kuluçka dönemi bulunur.

İlk belirtilerin ortaya çıkması genellikle 5 ila 21 gün arasında değişen bir süre içinde gerçekleşebilir. En yaygın semptom başlangıcı ise genellikle 6. ile 13. günler arasında görülür. Belirtiler, geçmişte büyük salgınlara yol açmış olan çiçek hastalığına benzer, ancak bazı farklılıklar gösterir.

Maymun çiçeği hastalığının en belirgin semptomları şunlardır:

- Yüksek ateş
- Baş, sırt ve kas ağrıları
- Lenf düğümlerinde şişlikler
- Yorgunluk hissi
- Üşüme ve titreme
- Ciltte, su çiçeğine benzeyen su dolu küçük kabarcıklar şeklinde döküntüler

Bu döküntüler, ilk belirtilerin görülmesinden itibaren 1 ila 5 gün içinde ortaya çıkabilir. Genellikle döküntüler ilk olarak yüz bölgesinde başlar ve ardından vücudun diğer kısımlarına yayılır. Bazı hastalarda genital bölgede, gözlerde ve ağız mukozasında da lezyonlar oluşabilir.

Döküntüler su çiçeğine benzediği için hastalık bazen karıştırılabilir. Başlangıçta içi su dolu kabarcıklar olarak görülen bu döküntüler zamanla kabuklanarak iyileşmeye başlar. Bazı hastalarda bu lezyonlar tüm vücuda yayılacak kadar geniş olabilirken, bazılarında daha az sayıda kabarcık görülür.

Şiddetli vakalarda, lezyonlar birleşerek cilt üzerinde geniş döküntü alanları oluşturabilir. Hastalığın ciddiyetine bağlı olarak döküntüler genellikle 2 ila 4 hafta içinde tamamen kaybolur ve iyileşme sağlanır. Maymun çiçeği hastalığında ölüm oranı %3-6 gibi düşük bir seviyededir ve ölümlerin büyük çoğunluğu ek hastalıkları bulunan küçük yaştaki hastalar arasında görülmektedir.

Maymun Çiçeği Virüsü Bulaşıcı Mıdır?

Monkeypox (maymun çiçeği) virüsünden kaynaklanan enfeksiyon bulaşıcı niteliktedir. Hastalık genellikle fareler, sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan bulaşır. Vahşi yaban hayvanları ise virüsün insanlara bulaşmasındaki en önemli aracı olarak görülmektedir.

Virüsle enfekte olmuş bir hayvan tarafından ısırılmak, bu hayvanların vücut sıvılarına, derilerine veya hastalıktan kaynaklı döküntülerine dokunmak, enfekte bir hayvanın iyi pişmemiş olan etini tüketmek, kürkünü kullanmak gibi pek çok durum hastalığın bulaşma yolları arasında sayılabilir. Bu şekilde insanlara geçen maymun çiçeği virüsü insanlar arasında da yayılarak bir salgın haline dönüşme riski oluşturur.

Hasta bireyin vücudunda yer alan döküntüler ve bu kabarcıkların içerisindeki sıvılar hastalık etkenini içerir. Dolayısıyla hasta bir kişinin döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysilerin, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları ortak olarak kullanmak gibi durumlar hastalığın kolaylıkla bulaşmasına neden olabilir.

Bunun yanı sıra hasta kişinin öksürmesi veya hapşırması ile yayılan damlacıklar yolu ile de hastalığın bulaşması mümkündür. Bu nedenle maymun çiçeği hastalığına benzer cilt lezyonları olan kişiler hijyenik önlemlere dikkat edilerek derhal sağlık kuruluşlarına ulaştırılmalıdır. Hastalığın teşhisini alan bireylerle temas minimuma indirilmeli, mümkünse karantina koşulları uygulanmalıdır.