Dolar 10 lira olur mu ?

Öncelikle para, sermaye ve hatta insan giriş çıkışında nerdeyse hiçbir kısıtlama olmayan bir ülkede bu hesabı yapmak ile buna ilişkin kısıtlamalar olan bir ülkede döviz hesabını yapmak çok farklıdır. Türkiye’de bu açıdan neredeyse en serbest ülkelerden biridir.

Baştan beri yapılan yanlış, dövizi aşırı baskı altında tutmak için MB rezervlerini, kamu kaynaklarını aşırı şekilde kullanmak oldu.

Ülkede bazı güvenceleri verebilirseniz. En başta sermaye olmak üzere bir çok kaynağı çekmek aslında çok kolaydır.

İlk adım demokratik alanda atılacak adımlardır. Para güvenlik ister ve hukuki altyapı arar.

Türkiye’de dava süreleri çok uzun, ihtisas mahkemeleri ve bilirkişilik sistemi çalışmalı, yurtdışında yapay zeka bile kullanılmaya başlanmış iken, teknolojiden en üst seviyede faydalanıp, dava sürelerini düşürmemiz gerekiyor. Özellikle ticari konular tahkim yoluyla çözüme kavuşturulmalı.

İfade özgürlüğü, basın özgürlüğü, toplumsal uzlaşı ortamı yaratılması atılması gereken diğer bir adımdır.

Siyasi adımlarla ilerleyen ekonomi ve bir gecede her şeyin değişebileceği bir yönetim anlayışı, ülkeye kısa ve uzun vadeli para girişini önler.

Sermaye’nin dolaşımının hiçbir şekilde kısıtlama altına alınmayacağı Anayasal bir güvence olarak sunulmalıdır.Bir gecede alınan bir kararla hiçbir değişiklik olamayacağı konusunda bir güvence sunulmalıdır.

Eğer gerekli olan bu güven mekanizmalarını geliştirir ve sert siyasi çıkışlar içine girmez, çatışmacı değil uzlaşmacı bir politika üretirseniz. Yabancı sermaye akışı başlayacaktır.

Dolar’ın 10 lira olmaması için yapılması gereken faizi 5 puan daha arttırmak değildir, Güven tüm faizlerin üstündedir.

Güvensizlik ise default ( ödememe) riskine dayanır,

Türkiye ‘de asgari ücret kimi Çin eyaletlerinden bile daha düşük, çünkü onların bazı eyaletlerinde asgari ücrete vergi yok bizde var. Türkiye’de çok fazla kayıt dışı asgari ücret altında rakamlara çalışan yabancı işçi var.

Bir iki haftada Çin’den AB ‘ye giden bir kuşak yol projesi ötesinde Türkiye üretim üssü olursa bir günde AB limanlarına gidecek, gemiler ve tırlar var. Şimdi tren de başlıyor. (Yani eğer Kanal İstanbul ile yolu bölmezsek )

AB ülkeleri yeni başladı ama Balkan ülkeleri ve Rusya tarafında Türkiye’deki hastanelere özellikle kanser tedavisi için gelen binlerce hasta ve ailesi var.

Eğer kurulumu yapılırsa alternatif tıp ve tedavi merkezleri de büyük katkı sağlayabilir. Örneğin her gün TV’lerde gördüğümüz SMA hastaları için DNA tedavisi Türkiye’de neden yapılmıyor bunu yapabilecek üniversitelerimiz var. Kesin sonuç doğurması mı şart yoksa yurtdışına çıkan bu kaynak birilerini zengin mi ediyor ?

Otizm, kanser ve diğer hastalıklar için Anadolu’nun dünyada olmayan binlerce endemik tohumu ile tedavi yapacak, kaplıca, fizyoterapi, bio enerji vs tedavi merkezleri, hasta ve yaşlı bakım merkezleri neden kurulmuyor?

Tekstil ve turizm gelirleri abartmıyorum 10 lira seviyesinde bir dolar kuru olursa, sektörler doğru politikalarla desteklenirse iki katına bile çıkabilecektir. Bu durumda Türkiye’de ne kadar cari fazla olur hesap edin.

Özellikle AB’nin yüksek gelir düzeyine sahip vatandaşlarının emeklilik hayatını Türkiye’de yaşayabileceği pilot iller ve mahalleler yaratılabilir. Bunun için uluslar arası emlak devleri ve sosyal güvenlik kurumları ile işbirliği yapılabilir

Dolar 10 Lira olursa

Yani eğer dolar 10 lira olursa Türkiye’de de nüfus 130 milyon olur, her yerden bu ucuzluğa gelirler, bunun da çoğunu cebinde parası olan dünya vatandaşları oluşturur. Yunanistan tan Bulgaristan dan pazara ve ilaç almaya Türkiye ye geliyorlar. Ev fiyatları Afganistan seviyesinde bu ülkede, 100 bin euro gibi bir fiyata iyi bir semtte daire satın alabiliyorlar İstanbul’da bile…hem de üç oda salon…

Sanayi yatırımının istihdama ve ekonomiye çabuk geri dönüşü olmaz ama tarımın olur. Sermaye piyasasının kullanıldığı, tarım yatırım ortaklıkları, halka açık kooperatif modelli borsa şirketleri gibi özel modeller ile tarımda tam istihdam yaratılabilir.

Burada sıfırdan şirkete ortak olacak 50 genç bulunur ve asgari ücretle ya da daha aza ama ortak olarak ilerde büyük para kazanmak için çalışacakları bir şirketleri olur. Emek karşılığı / opsiyon hisse verilir.

Mandıralar, tohum şirketleri, kooperatifler halka açık sisteme sonra tarım borsalarına döner.

Tarım yatırım ortaklıkları kurulur.

Bu şirketlere yatırım yapacak faizsiz yüksek kar payı garantili / tahvil/ kar zarar ortaklığı/ hisse dönüştürülebilir tahvil/ finansal araçlar, hisse senetleri çıkarılır.

Sermaye piyasaları istihdamın önünü açar , manipülasyonun değil

Temel sorun istihdamdır. Her eve az da olsa maaş girmeli. Gençler boş durmak yerine ucuza da olsa çalışmalı. Tarım da tam istihdam yaratılmalı. Tarım şirketleri değil bireysel temiz, doğal, sağlıklı ve organik geleneksel tarım desteklenmeli.

İstihdam kampanyası sektör sektör özel olarak belirlenecek şartlarla desteklenmeli ki belirlenecek o alanlarda yatırım artsın.

Mesela enerji, yenilenebilir enerji, güneş enerjisi, çatı sistemleri ….

Tarım, hayvancılık, milli yerli ırk, karakeçi, organik gibi

Döviz kurundaki artış bir yandan ekonomiyi yakıp yıkarken, diğer yandan Türkiye’yi kurtaran asıl unsur olabilir eğer doğru adımlar atılırsa ….

Somut çözüm önerilerinin bir kısmını özellikle yazdım ki ekonomistler hep eleştirir, çözüm olarakta genel çözüm yollarını sunarlar demesinler diye bunun gibi onlarca adım atılabilir.

Enflasyonu düşürmek mi istiyorsunuz? Köprü ve otoyolların ücretini yarı yarıya düşürün. Taahhüt ettiğiniz kısmı belki siz değil talep patlaması ile vatandaş öder. Bu da enflasyon için somut bir öneridir.

Ali Bahçuvan/ Ekonomist