Türkiye ekonomisinin faizle imtihanı (!)
Ekonomik gerçeklerden uzak bir şekilde belirlenen her politikanın başarı şansı ne kadar düşükse Bilimsellikten uzak her türlü politikada eninde sonunda başarısızlığa mahkumdur. Bu noktadan hareketle son dönemin güncel konulardan birisi olan faiz konusu ve Türkiye ekonomisinin faizle imtihanı başlığını sizler için inceledik
Ahmet Çetinkaya
Türkiye ekonomisinin faizle imtihanı uzun süredir devam eden tartışmalardan bir tanesi ve devam edeceğe benziyor.
Politika faizinin düşük seviyede tutularak makro ihtiyati önlemlerle yapılan parasal sıkılaştırma sonrası piyasa faizi ile fonlama faizi arasındaki makas çok açıldı. Neredeyse 20 puana gelen fark daha önce hiç bu kadar açılmazken tüketici kredi faizleri de maalesef ki 4 yılın zirvesine çıktı.
Merkez Bankası politika faizini yüzde 14 seviyesinde sabit tutarak makroihtiyati önlemlerle parasal sıkılaşma politikasını sürdürürken piyasada faizler son 4 yılın zirvesine tırmandı. Yüzde 14 politika faizine rağmen Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Merkez Bankası’nın adımlarıyla ihtiyaç kredisi faizleri 15 Temmuz haftasında yüzde 35,41’e, ticari kredi faizleri de yüzde 30,66’ya yükseldi. Uzmanlar politika faizi ile piyasa faizleri arasındaki makasın ilk kez bu kadar açık olduğuna işaret ederken, makasın bu kadar açık olmasının yanı sıra bu kadar uzun süre de böylesine büyük fark yaşanmadığına dikkat çekti.
Merkez Bankası haftalık verilerine göre tüketici kredi faizlerini Kasım 2018’den bu yana gördüğü en yüksek seviyelerinde bulunuyor. 15 Temmuz ile biten haftada ihtiyaç kredi faizi ortalama yüzde 35,41’e geldi ancak bazı bankalarda ihtiyaç kredisi faizi yüzde 37,2’yi aştı. İhtiyaç kredisi faizinde en son bu seviyeler yüzde 36,24 ile 16 Kasım 2018 haftasında görülmüştü. 2018 Kasım’da politika faizi ise yüzde 24 idi. Yani ihtiyaç kredi faizi ile politika faizi arasındaki makas 12.24 puandı.
Bugün ise 21.14 puanlık bir fark var. Taşıt kredisi faizleri de yine ortalamada yüzde 27,96’ya yükseldi. Bu da Aralık 2018’den bu yana görülen en yüksek seviyeye işaret ediyor. Bankalara göre taşıt kredisi faizleri de değişim gösteriyor ve bazı bankalarda taşıt kredisi faizleri yüzde 32,16’ya kadar yükselebiliyor. Merkez Bankası haftalık verilerine göre ortalama konut kredisi faizi yüzde 17,53’e çıktı. Ancak yine bazı bankalarda konut kredisi faizi aylık yüzde 2,99’luk oranlara kadar çıktı.
Tüketici kredisinde 13 haftalık büyüme hızı yüzde 62 Merkez Bankası verilerine göre TL tüketici kredi faizleri ortalama yüzde 33,72’ye çıktı. Politika faiziyle arasındaki makas 20 puana işaret ediyor. Faizlerde yükseliş ise haziran başından bu yana devreye alınan önlemler sonrası hızlandı. Haziran başında TL tüketici kredi faizi yüzde 30,32 idi. 1.5 ayda 5.1 puanlık yükseliş yaşandı. Faizler hızlı yükselirken tüketici kredileri büyüme hızında dalgalı bir seyir yaşandı. Haziran başında tüketici kredilerinde 13 haftalık yıllıklandırılmış arındırılmamış büyüme yüzde 55,8 iken 15 Temmuz haftasında yüzde 62’ye geldi.
Merkez Bankası’nın ve BDDK’nın bankacılık sektöründe en fazla önlemin getirildiği ticari kredi faizinde ise ortalama yüzde 30,66 faizler bulunuyor. Rotatif kredi faizleri ise yüzde 50’nin üzerinde seyrediyor. Bu da yine politika faizi ile arasında 16.66 puanlık farka işaret ederken ticari kredi büyüme hızında gözle görülür seviyede ivme kaybı var. 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış kurumsal kredi kartları hariç ticari kredi büyüme hızı 15 Temmuz haftası itibariyle yüzde 30’a indi.
Haziran başında yüzde 49,3 idi. Ticari kredi büyümesi hız kesince toplam kredi büyümesi de yavaşladı. 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur etkisinden arındırılmış toplam kredi büyümesi yüzde 39,3’e indi. Merkez Bankası son Para Politikası Kurulu metninde politika önlemlerinin kredi kanalından da uygulanacağını ifade etti. Bu krediler üzerinde yeni önlemler görüleceğinin işareti. Uzmanlar alınabilecek önlemlerin kredi faizlerindeki yükseliş trendini devam ettireceğini vurguladı.
TL’deki likidite sıkışıklığının göstergesiBankacılık kaynaklarının verdiği bilgiye göre 2018 Ağustos sonrasında hızla tırmanışa geçen kredi ve mevduat faizleri 2019 Temmuz’dan itibaren Merkez Bankası’nın faiz indirimleriyle beraber düşüş trendine girdi. COVID-19 tedbirleri kapsamında başlatılan genişleyici politikalar yeni normale dönüşle beraber kademeli olarak sıkılaştırılmaya başlandı ve TL faizlerde 2020’nin son çeyreğinde başlayarak 2021 Eylül ayına kadar yukarı yönlü bir hareket yaşandı. TCMB, 2021 yılında politika faizini 23 Eylül’de 100, 21 Ekim’de 200, 18 Kasım’da 100 ve 16 Aralık toplantısında 100 baz puan indirerek yüzde 14 seviyesine çekti. 2022 yılında ise değişikliğe gitmedi.
TCMB faizleri düşürmesine rağmen ticari kredi faizlerinde zirveler görülmeye devam ediyor. Uzmanlara göre TCMB’nin faiz indirimleri sonrası TL’de yaşanan değer kaybı sonrası açıklanan kur korumalı mevduata yönlendirilen TL nakitle beraber yüzde 14 olan TCMB haftalık repo faizine rağmen kredi faizlerinin yüksek olması TL’deki likidite sıkışıklığının bir göstergesi.
TL kredi faizinde yüzde 21 de aşıldıMerkez Bankası verilerine göre kredi faizlerinin yanı sıra mevduat faizleri de arttı. Bankalarda ortalama TL mevduat faizi yüzde 17’yi aşarken bankalar yüzde 21’in üzerinde faiz veriyor. Merkez Bankası verileri haziran başında TL mevduat kredi faizinin 15,79 seviyelerinde bulunduğunu gösteriyor. Bugün TL mevduat kredi faizini yüzde 21’e kadar çıkaran bazı bankalarda ise haziran başında uygulanan faiz oranı yüzde 14,5 seviyesindeydi. Yine 1.5 ayda 5.5 puanlık bir yükseliş söz konusu. Ortalamada ise 1.2 puanlık yükseliş var. Bankaların döviz mevduatına uyguladıkları faizde de hem yükseliş yaşanıyor hem de bankalar kampanyalar uygulanıyor. Bankacılık kaynaklarından edinilen bilgiye göre döviz mevduatına KKM kampanyası yaparak döviz mevduatlarına yıllık yüzde 6’ya varan faiz uygulanıyor.
Bireylerin kredi kartı harcamaları da artıyorTüketici kredilerinde yüksek faizlere rağmen artış sürerken yüksek enflasyon ve alım gücü azalan vatandaşların bir diğer yüklendikleri araç kredi kartları oldu. Merkez Bankası’nın haftalık verilerine göre 1 Temmuz haftasında 76.4 milyar lira olan haftalık kredi kartı harcamaları bayram öncesi 8 Temmuz haftasında 80.3 milyar liraya yükseldi. Bayram haftasında 49.9 milyar liraya gerilese de son dönemde hızlı bir yükseliş söz konusu. Veriler nisan sonunda 60.8 milyar lira düzeyinde olan haftalık kredi kartı harcamalarının her hafta yeni bir rekor kırarak artmaya devam ettiğini gösteriyor.
Kaynak : Şebnem Turhan Dünya paraajansı
Para Ajansı Telegram grubuna üye olun => https://t.me/paraajansi paraajansı
Bizi Twitter’da takip edin =>https://twitter.com/home Türkiye ekonomisinin faizle imtihanı
