Yatırım Psikolojisi nedir? Yatırımcılar işlemlerini nasıl kontrol edebilir?

Yatırım Psikolojisi kavramı her insan gibi yatırımcılar için de oldukça önemlidir. Çünkü yatırımcıların finans piyasalarında alım ve satım yapacakları seviyelere karar vermeleri o anki psikolojileri ile doğru orantılıdır.

Ahmet Serhan Özer’e göre ‘Kısa zamanda çok para kazanmak’ sadece sizin değil , bütün borsacıların ve borsaya girmeye hevesli kişilerin ortak amacıdır. Borsanın diğer yatırım araçlarından en önemli farkı da buradadır yani teorik olarak inanılmaz kazançlar vaat etmesidir. Zaten çoğumuz da, ya bir tanıdığımızın anlattıklarından etkilenip , ya da her hafta en çok yükselen kağıtlar tablosunun cazibesine kapılıp borsaya girmişizdir ya da girmeye niyetliyizdir. Sonuçta düşünce ‘ Ben de bir şansımı deneyeyim, o yapmışsa ben alasını yaparım! ‘ düşüncesidir; ancak borsa ne sayısal lotodur, ne de at yarışıdır. Borsa bir sistemdir, kendi kuralları ve mantığı olan bir yatırım aracıdır.

Psikoloji kavramı her insan gibi yatırımcılar için de oldukça önemlidir. Çünkü yatırımcıların finans piyasalarında alım ve satım yapacakları seviyelere karar vermeleri o anki psikolojileri ile doğru orantılıdır. Dolayısıyla yatırımcıların içinde bulunduğu bu durum yatırımcı psikolojisi olarak tanımlamaktadır.

Yatırımcı psikolojisinin önemi internetten yatırımın minimal saniyelerde birkaç tuşla yapılabildiği günümüzde özellikle de finansal piyasaların ve teknolojinin gelişmesi ile daha önemli hale geldi.

Tabi, bu kadar hızlı ve kolay yatırımı başarılı hale getiren yatırımcı psikolojisinin iyi yönetilebilmesidir fakat birçok yatırımcı için psikolojisi en büyük düşmanıdır.

• Paranın kazanıldığı yere göre kategorize edilerek aynı yönde harcanması. Bir hisseden kazanıldığında o hisseye bağlılık hissedilmesi
• Yatırımcının sahip olduğu varlıklara daha fazla değer biçmesi
• Yatırımcı eğer son işlemlerinde başarılı olursa genelde diğerlerinde de başarılı olacağını düşünürdü. Fakat bu büyük bir yanılgıdır.
• Olayın gerçekleşmesinden sonra “ben bunu biliyordum” demesi aşırı iyimserliğe neden olmaktadır.
• Yatırımcının bir karar almadan önce kararını doğrulatma ihtiyacı duyması. Eş Dost ile gaza gelme.
• Yatırımcı başarıyı kendine başarısızlığı piyasa tarafına atfetmesidir
• Yatırımcının arka arkaya yapılan başarılı işlemlerden sonra aynı başarının devam edeceğini varsayması
• İnsanlar değer yargılarına veya tahminlerine aşırı güven duyar

Beynin zaaflarından kurtulmanın yolu hangi vadede ne kadar kazanma hedefim var? ne kadar kaybedersem pozisyonu sonlandırırım sorularını cevaplamaktadır. Buna göre yatırımın süresi (saatlik-günlük–haftalık…) planlanmalı, kar al/zarar durdur seviyeleri belirlenmiş olmalıdır.

Doğru işlem yapabilmek için, piyasadaki bilgi kirliliğinden, asılsız söylentilerden etkilenmeden alım satım kararları verebilme becerisine sahip olmak gerekir. Yatırımcılar, gelen bilgilerden “önemsiz” nitelikte olanları temel haber niteliğinde olanlardan ayırt edebilmeli ve özgür karar verebilmiş olmalıdır.

Yatırımcının kendi düşünceleri ile piyasa öngörülerini birbirinden ayırabilmesidir. Piyasanın yönünü eldeki pozisyona göre değerlendirmek yapılan en büyük hatalardan biridir. Genellikle, herhangi bir gerçek pozisyon taşımayan yatırımcılar piyasayı daha iyi okurlar. Ancak gerçek para işin içine girdiğinde benzer başarıları elde edemezler. Yatırımcıların karşı karşıya olduğu ikinci sorun ise kaybı kabullenmemektir. Yatırımcılar genellikle pozisyon kapatırken küçük karlarla mutlu olabilmekte, ancak zarardaki bir pozisyonu, durumun kısa sürede değişip daha iyiye gideceğini düşünerek bir türlü kapatamamaktadırlar. Bu davranış genelde büyük kayıplara yol açmaktadır. Hissi davranıp, yapılan bir işleme sonuna kadar inanarak temel para yönetim prensiplerini görmezden gelmek yapılmaması gereken önemli hatadır.

Onur Ceylan’a göre Yatırımcı hatalarının bir çoğu teknik bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Başlıca psikolojik faktörlerden veya üçüncü kişiler tarafından yapılan yanlış yönlendirmelerden kaynaklanmaktadır.

• Yeterli Teknik Donanıma Sahip Olmamak
• Üçüncü Kişilerin Fikirlerine Göre Hareket Etmek
• Haberlerden Çok Fazla Etkilenme
• Aşırı Özgüven Sahibi ya da Özgüvensiz Olmak
• Portföy Oluşturmamak
• Yeterli Sermayeye Sahip Olmadan Yatırım Yapmak
• Zararı Kesememek, Karda Duramamak
• Teknolojiye Ayak Uyduramamak
• Maliyetleri Kontrol Edememek
• Çok Kısa Vadeli Düşünme

(Para Ajansı – Kaan Tabak )