BM Diyalog Forumu, Libya geçiş sürecindeki bazı aşamaları belirledi, kalanları erteledi

ANKARA (AA) – Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde Tunus’ta toplanan Libya Diyalog Forumu, geçiş sürecini yönetecek devlet kurumlarının kapsamları, görevleri ve yetkilerinin yanı sıra geçiş sürecinin 13 ay sonra yapılacak seçimlerle sonlandırılmasını kararlaştırırken, ara dönemde göreve gelecek isimler ve anayasa konusunu erteledi.

BM’nin seçtiği 75 Libyalının Tunus’ta bir hafta boyunca bir araya geldiği Libya Diyalog Forumu, ülkeyi krizden çıkaracak süreci belirlemek üzere son dönemde art arda kurulan müzakere masalarından sonuncusu ve belki de en önemlisi niteliğinde addedildi. Libya Başbakanı Fayiz es-Serrac’ın, eylül ayında söz konusu forumun bir yönetim belirlemesi halinde görevi bırakmaya hazır olduğu yönündeki açıklaması foruma dikkatlerin çevrilmesine yol açtı.

Libya Destek Misyonu (UNSMIL) Temsilcisi Stephanie Williams, forumun yedinci ve kapanış gününde düzenlediği basın toplantısında, “10 yıllık çatışmanın bir haftada çözülemeyeceğini” kaydederek, katılımcıların bir hafta sonra video konferans yoluyla tekrar toplanacağını açıkladı.

Williams, diyalog forumunda, yol haritası, yürütme otoritesinin yetkileri ve bu rolü üstlenecek isimlerin uygunluk kriterlerinin belirlendiğini paylaştı.

Forumda, Libya’nın 1951 yılında bağımsızlığını kazanmasının yıl dönümünde 24 Aralık 2021’de yapılacak genel seçimlerle bu geçiş sürecinin sonlandırılması kararlaştırıldı.

Geçiş dönemini yürütecek devlet başkanlığı rolündeki üç üyeli Başkanlık Konseyi ve hükümetin, kapsamı ve yetkilerine ilişkin de bir ön anlaşma sağlandı.

Ancak, geçiş dönemini yürütecek isimler üzerindeki anlaşmazlık nedeniyle, forumun bir hafta içinde toplanarak geçiş dönemini yürütecek isimleri belirlemek üzere yeniden görüşmesi kararlaştırıldı.

Aynı şekilde, ülkeyi seçimlere götürecek anayasa konusu da tartışmalı diğer bir başlık olarak ileri bir tarihe bırakıldı.

Forumda ülkedeki mevcut yönetimdeki isimlerin geçiş sürecinde yer almasını engelleyen bir madde de görüşüldü. Ancak yeterli oy çoğunluğu sağlanamadığı için madde kabul edilmedi.

Görüşmeler öncesinde dile getirilen Başkanlık Konseyi ve hükümetin başkent Trablus’un yerine Sirte kentinde konumlanması konusuysa forumun görüştüğü taslak metinde yer almadı.

Başkanlık Konseyi ve hükümet

Libya’da forumun ön gördüğü geçiş yönetimi için ülkenin batısı, doğusu ve güneyindeki Fizan bölgesini temsil edecek üç üyenin bulunduğu ve kararlarını oy birliğiyle alması gereken bir Başkanlık Konseyi kurulması kararlaştırıldı.

Taslak metne göre, Başkanlık Konseyi’ndeki başkan, başkomutan sıfatı taşıyacak ve ülkedeki ordu komutasını atama yetkisine sahip olacak. Forumun taslağına göre, Başkanlık Konseyi Başkanı aynı şekilde, ülkenin dış misyonlarının atama yetkilerine sahip ve de parlamentonun onayı çerçevesinde olağanüstü hal ilan edebiliyor. Hükümet, savunma bakanlığı ve dışişleri bakanlığı atamaları için de Başkanlık Konseyi ile istişare etmesi gerekiyor.

Hükümetin de aynı şekilde ülkedeki üç bölgesi arasındaki paylaşım gözetilerek oluşturulması gerekiyor. Hükümetin başındaki Başbakan’ın iki yardımcısının farklı bölgelerden olması gerekiyor ve bu başbakan yardımcılarının kendi bölgelerindeki konularda başbakanla aynı yetkilere sahip olduğu ifade ediliyor. Hükümetin görevleri arasında, ülkeyi seçimlere götürmek, bütçeyi hazırlamak ve parlamentonun onayına sunmak üzere kanun teklifleri oluşturması yer alıyor.

Hafter’in müttefiği Akile Salih düğümü

Tunus’taki forumun, gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Halife Hafter’in siyasi müttefiği Tobruk Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih’in, geçiş sürecinde Başkanlık Konseyi Başkanı rolünü almasında bazı katılımcıların ısrarcı olduğu gerekçesiyle tıkandığı iddia edildi.

İsminin gizli kalmasını isteyen Devlet Yüksek Konseyi’ne bağlı forumun bir katılımcısı, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bazı üyelerin, Akile Salih’in, geçiş döneminde devlet başkanlığı rolündeki Başkanlık Konseyi’nin başına geçmesi yönündeki ısrarı nedeniyle sürecin tıkandığını söyledi.

Başkenti ele geçirmek için emrindeki milislerine saldırı emri vermesiyle ülkeyi şiddet sarmalına sürükleyen Halife Hafter’in bu kararını destekleyen Akile Salih’in, Başkanlık Konseyi’nin başına geçmesi durumunda, Hafter’e resmi bir askeri liderlik görevi vermesinden kaygı duyuluyor.

Aynı şekilde Akile Salih’in her ne kadar kararlarını Başkanlık Konseyi içinde oy birliğiyle alması gerekse de Merkez Bankası başına da kendine yakın bir ismi atamasından endişe ediliyor.

Bu senaryo doğrultusunda, Hafter müttefiklerinin ülkenin askeri ve mali kurumlarını siyasi manevrayla ele geçirmesinden endişeleniyor.

Akile Salih’in sicilinde Tobruk Temsilciler Meclisi Başkanı ünvanıyla, Hafter’in başkenti ele geçirmek için silahlı saldırısını desteklemesinin yanı sıra Hafter’i sözde mareşal ilan etmesi gibi bir geçmiş yatıyor.

Anayasa başlığı ileri tarihe bırakıldı

Forumun henüz üzerinde anlaşamadığı diğer bir konuysa Anayasa taslağı ve referandum. Seçim yasasını kapsayan bu başlık ülkedeki geçiş sürecini sonlandıracak sandığın kurulmasını da sallantıya sokuyor. Çünkü seçimlerin Anayasa doğrultusunda gerçekleştirilmesinin altı çiziliyor.

Libya’nın seçimle göreve gelen 60 üyeli Anayasa Komitesi’nin hazırladığı mevcut bir anayasa taslağı bulunuyor, ancak bunun halkoyuna sunulması gerekiyor ve bunun için de bir seçim yasasına ihtiyaç var. Tobruk’taki Temsilciler Meclisi bu anayasa taslağının bazı maddelerine karşı çıktı ve anayasanın maddelerine aykırı olabilecek şekilde bir referandum yasası yapmıştı. Bu referandum kanununa göre, Anayasa taslağının ülkenin batı, doğu ve güneyindeki Fizan’ın üç ayrı bölgesinde de ayrı ayrı halkoyundan onay alması gerekiyor aksi takdirde taslak kabul edilmiyor.

Forumdaki görüşmelerde, tartışmalı taslağın yerine, 2011’deki Anayasa deklarasyonunun referandum olmaksızın geçiş döneminde kullanılması ya da 1951 yılındaki bağımsızlık anayasasının bazı değişikliklerle yürürlüğe sokulması ele alındı. Seçimle göreve gelecek meclisin yeni bir anayasa hazırlayabileceği belirtildi.

BM’nin sunduğu anlaşma, mevcut Anayasa taslağının yeniden parlamento ve Devlet Yüksek Konseyi tarafından seçilen bir komitenin 60 gün içinde anayasa çalışmalarına başlamasını, şayet 7 ay içinde sonuç alınamazsa, Diyalog Forumu’nun yeniden toplanarak geçiş dönemi Anayasasını ve seçim için gerekli yasal düzenlemeleri yürürlüğe koymasını teklif ediyor.

Ancak, Anayasa hazırlık komitesi de oylamayla seçilmiş bir otoritenin yerine BM tarafından belirlenen isimler tarafından Anayasa’nın hazırlanmasına itiraz ediyor.

BM misyonu, 2015 yılındaki Suheyrat Anlaşması’nda olduğu gibi uzlaşı hükümetinin kabul edilmesi ve anayasa taslağının referanduma sunulmasını Akile Salih ve beraberindeki parlamenterlerin engellemesi hatasını tekrar etmekten kaçınmak istiyor.

UNSMIL Temsilcisi Williams, dünkü kapanış konuşmasında Anayasa konusundaki düğüme dikkat çekerek, “Anayasa konusunun Libyalıların egemen bir kararı olduğunu ve diyalog forumunun bu konuda 60 gün içinde karar alacağını” duyurdu.

Libya Diyalog Forumu’nun bir hafta içinde video konferans aracılığıyla yeniden buluşması planlanıyor.