Hafter'in Libya'da kabul etmediği 9 barış girişimi

İSTANBUL (AA) – Libya ordusu karşısında aldığı art arda yenilgiler sonrası ateşkes ve siyasi çözüm çağrıları yapmaya başlayan Halife Hafter’in, ülkede kalıcı ateşkes ve siyasi sürecin başlatılması için yürütülen birçok uluslararası girişimi kabul etmediği ve her defasında müzakere görüşmelerini baltaladığı biliniyor.

Libya’nın doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin lideri Hafter, ülkedeki krize çözüm bulmak için Aralık 2015’te “Libya Siyasi Anlaşması” ile başlayan ve günümüze kadar gerçekleştirilen pek çok uluslararası girişimi akamete uğrattı, ateşkes anlaşmalarını hiçe sayarak saldırılarına devam etti.

Ancak son zamanlarda özellikle batı bölgelerinde ordu güçleri karşısında uğradığı hezimetin ardından bir anda ateşkes ve siyasi çözüm arayışına yöneldi.

Hafter ve müttefikleri bu kapsamda 6 Haziran’da Mısır’ın başkent Kahire’de toplandı. Yapılan görüşmelerin ardından Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah Sisi, Hafter ve siyasi müttefiği Tobruk Temsilciler Meclisi Başkanı Akile Salih, düzenledikleri ortak basın toplantısıyla “Kahire Bildirgesi” isimli bir girişimi duyurdu.

Uzun süredir ülkede siyasi çözüm için yürütülen tüm diplomatik çabalara kulaklarını kapatan Hafter, Kahire Bildirgesi’yle Libya’ya yönelik yeni bir siyasi girişim başlattıklarını ve 8 Haziran itibarıyla ülke genelinde ateşkes çağrısı yaptıklarını açıkladı.

Ancak Hafter’in, daha önce 12 Ocak’ta sağlanan ateşkes, 19 Ocak’ta Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenen Libya konulu konferans ve Birleşmiş Milletler (BM) himayesindeki Ulusal Diyalog Konferansı (Gadamis) gibi birçok girişimdeki ateşkes çağrılarını görmezden geldiği biliniyor.

17 Aralık 2015 Libya Siyasi Anlaşması

BM girişiminde 17 Aralık 2015’te Fas’ın Suheyrat kentinde gerçekleştirilen Libya Siyasi Anlaşması’yla Tobruk’taki Temsilciler Meclisi ile Trablus’taki Milli Genel Kongre Meclisi; Trablus’ta Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Başkanlık Konseyi kurulması konusunda anlaştı.

UMH Başkanlık Konseyi başkanlığına Fayiz es-Serrac getirildi.

BM Güvenlik Konseyi, 2259 sayılı kararla UMH’yi Libya’nın tek meşru temsilcisi olarak tanıdı.

Libya Siyasi Anlaşması’yla UMH Başkanlık Konseyi uluslararası meşruiyet kazanmış oldu.

Hafter, UMH’nin kendini görevden alma yetkisi olduğu için anlaşmaya karşı çıktı. UMH Başkanlık Konseyi’nin sunduğu hükümet listeleri Hafter’in baskıları nedeniyle Tobruk’taki Temsilciler Meclisi’nde onaylanmadı.

Hafter, UMH Başkanık Konseyi’ni çalışmaz hale getirmek için Konsey üyelerine baskı yaparak 9 üyeden 4’ünün çekilmesine neden oldu. Hafter’in bütün bu çabalarına rağmen UMH’nin uluslararası meşruiyeti devam etti.

25 Temmuz 2017 Paris Banliyö Toplantısı

Hafter’in en önemli destekçilerinden Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ev sahipliğinde Paris’in La Celle Saint-Cloud banliyösünde 25 Temmuz 2017’de Libya Başbakanı Serrac ve Hafter bir araya geldi.

Taraflar ateşkes yapılması, Libya Siyasi Anlaşması’nın tekrar uygulamaya girmesi ve 2018 baharında seçime gidilmesi konularında anlaştı.

29 Mayıs 2018 Paris Konferansı

Paris Banliyö Toplantısı’nda tarafların mutabık kaldığı “2018 baharında seçimlerin yapılması” kararı hayata geçirelemedi. Taraflar, Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un ev sahipliğinde yeniden Paris’te bir araya geldi.

Türkiye, Cezayir, Katar ve Tunus’un yanı sıra Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan ve Kuveyt’in de temsilci gönderdiği konferansa 20 devlet temsilcisi katıldı.

Konferansta taraflar, seçimlerin anayasal temellerininin atılması, 16 Eylül 2018’e kadar gerekli seçim yasalarının hazırlanması ve 10 Aralık 2018’de Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimlerinin yapılması kararı aldı.

Ancak Hafter destekçisi milletvekillerinin oyalama taktikleri ve seçimlere yönelik anayasal süreci baltalayan çabaları, alınan kararların hayata geçmesine engel oldu.

12-13 Kasım 2018 Palermo Konferansı

İtalya Başbakanı Giuseppe Conte’nin ev sahipliğinde İtalya’nın Sicilya adasınıdaki Palermo kentinde Hafter ve Serrac tekrar bir araya geldi.

Türkiye, Mısır, Rusya, ABD ve Cezayir’in de katıldığı konferansa 38 ülke heyet gönderdi.

Konferansta 2019 baharında seçimlerin yapılması kararlaştırıldı.

27 Şubat 2019 Abu Dabi Toplantısı

Libya sahasında Hafter’in diplomatik, siyasi, askeri ve mali alandaki bir numaralı destekçisi olan BAE’nin başkenti Abu Dabi’de, BM Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame, Hafter ve Serrac bir görüşme gerçekleştirdi.

Toplantıda herhangi bir anlaşma imzalanmadı ancak BM Libya Özel Temsilciliği bir tarih açıklamadan Libya’daki geçiş dönemini sona erdirerek genel seçimlerin yapılması konusunda tarafların anlaştığını duyurdu.

14 Nisan 2019 Gadamis Konferansı

BM Libya Özel Temsilciliği’nin Libya’daki anlaşmazlığın çözümü için ortaya koyduğu uluslararası yol haritasının bir parçası olarak ülkedeki tüm aktörlerin katılımıyla 14 Nisan 2019’da Libya’nın Gadamis kentinde “Ulusal Diyalog Konferansı” düzenlenmesi bekleniyordu.

Libyalıların ülke topraklarında kendi aralarında gerçekleştirmeleri planlanan bu girişim için BM uzun süre hazırlık yaptı. Ancak Hafter bu konferansa günler kala BAE ve Suudi Arabistan’a gerçekleştirdiği ziyaretlerin ardından ani bir adımla 4 Nisan 2019’da başkent Trablus’a saldırı emri verdi ve ülkeyi yeni bir şiddet sarmalına itti.

Bu dönemde Ulusal Diyalog Konferansı için Trablus’u ziyaret eden BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 4 Nisan’da başkente Hafter’in bombardımanı altında girdi.

Hafter’in bu saldırısının özellikle ülkedeki tüm aktörlerin bir ateşkes içinde diyaloğu beklediği dönemde olması Trablus hükümetinde öfke ve şaşkınlığa yol açtı.

13 Ocak 2020 Moskova Toplantısı

Türkiye ve Rusya’nın ortak çağrısıyla 12 Ocak’ta devreye giren ateşkesten bir gün sonra Moskova’da Türk ve Rus heyetler ile Libya’daki taraflar arasında ayrı ayrı görüşmeler yapıldı.

Türk heyeti, Serrac ve Libya Devlet Yüksek Konseyi Başkanı Halid el-Mişri ile anlaşma metnini oluşturdu. Rus heyeti ise Hafter ve siyasi müttefiki Tobruk merkezli Temsilciler Meclisinin Başkanı Akile Salih’i ikna etmeye çalıştı.

Ancak Hafter, uzun uğraşlar neticesinde oluşturulan anlaşma metnini imzalamadı ve sabaha kadar süre istedi. Hafter, gece yarısı Rus muhataplarını da şaşırtarak sürpriz biçimde Moskova’daki müzakere masasından kalkarak Rusya’dan ayrıldı.

19 Ocak 2020 Berlin Konferansı

Berlin’de düzenlenen Libya konulu konferans, ülkede kalıcı ateşkes ve siyasi sürecin başlatılması amacıyla yürütülen önemli uluslararası girişimlerden biri olarak öne çıkıyor.

Almanya’nın BM ile düzenlediği konferansa BMGK daimi üye ülkeleri; ABD, Rusya, İngiltere, Fransa ve Çin’in yanı sıra Türkiye, İtalya, Cezayir, Mısır, BAE ile BM, Avrupa Birliği, Afrika Birliği ve Arap Birliği’nden temsilciler katıldı. Konferansa katılan Serrac ve Hafter karşı karşıya gelmedi.

Ancak Hafter, Libya’da ateşkesin yanı sıra taraflara ve destekçilerine askeri faaliyetlerine son vermeleri ve BM’nin silah ambargosuna uymaları çağrısında bulunulan Berlin Konferansı’ndan bir gün sonra Trablus’u bombaladı.

Buna ek olarak uluslararası aktörlerin Berlin Konferansı için toplandığı sıralarda, konferansın başlamasından sadece bir gün önce 18 Ocak’ta, ülkenin doğusundaki Hafter yanlısı silahlı grup ve kabileler Petrol Hilali diye isimlendirilen bölgede petrol üretim tesislerini ve ihracat limanlarını kapattıklarını duyurdu.

Şubat 2020 Cenevre 5+5 Askeri Komite Toplantıları

BM’nin Libya’ya ilişkin sunduğu ve Berlin Konferansı’na katılan ülkelerin desteklediği çözüm haritasında, kalıcı ateşkesi sağlamak için iki taraftan 5’er temsilcinin katıldığı 5+5 askeri görüşmeler, ekonomik müzakereler ve siyasi görüşmeler olmak üzere karşıt tarafları bir araya getirecek üç ayrı yol haritası ortaya konmuştu.

BM himayesinde 18 Şubat’ta İsviçre’nin Cenevre kentine başlayan askeri komite toplantılarına Libya hükümeti ve Hafter’i temsilen 5’er güvenlik temsilcisi katıldı.

Ancak Hafter’e bağlı milislerin, görüşmeler devam ederken Trablus’a yönelik saldırılarını sürdürmesi üzerine Libya hükümeti, 19 Şubat’ta Cenevre’deki görüşmeleri askıya aldığını duyurdu.

Libya hükümeti, barışçıl çözümlerin ve anlaşmaların defaatle reddedilmesi karşısında Hafter ile görüşmeyi ve darbeci generalin ülkenin geleceğinde bir rolü olmasını kabul etmeyeceğini açıkladı.