​​​​​​​Türkiye, Nadir Toprak Elementlerinde Sahneye mi Çıkıyor?

Türkiye, Nadir Toprak Elementlerinde Sahneye mi Çıkıyor? Eskişehir–Beylikova Sahasında Keşfedilen Büyük Nadir Toprak Elementi Yatağı Türkiye'yi Çin'in Ardından İkinci Büyük Güç Haline Getiriyor! Kuveyt Türk Yatırım'dan Nadir Toprak Elementleri Değerlendirmesi...

Nadir element kavramı nedir ve neden bu kadar önemli ?

Nadir Toprak Elementleri (NTE), periyodik tablonun lantanitler serisinde yer alan 15 element ile birlikte itriyum (Y) ve skandiyumun (Sc) dahil olduğu, toplam 17 elementlik özel bir gruptur. Her ne kadar adlarında “nadir” kelimesi geçse de, bu elementler doğada aslında oldukça yaygındır. Onları “nadir” kılan şey, ekonomik olarak işlenebilir cevherlerinin son derece sınırlı olması ve ayrıştırma süreçlerinin hem teknik hem de çevresel açıdan yüksek maliyet gerektirmesidir. Bu nedenle nadir toprak elementleri, çoğu zaman “bolluk içinde gizlenmiş kıtlık” olarak tanımlanır.

Türkiye, nadir toprak elementlerinde sahneye çıkıyor…

Nadir topraklar konusunda dünya sahnesinde uzun yıllardır Çin tartışmasız lider konumunda yer alıyor. Çin, dünya rezervlerinin önemli bir bölümüne sahip olmanın ötesinde, ayrıştırma ve saflaştırma teknolojisinde neredeyse mutlak hâkimiyet kurmuştur.

2024 itibarıyla küresel üretimin %70’inden fazlası Çin kaynaklıdır. Üstelik yalnızca hammadde değil, mıknatıs üretimi ve ihracatta da dünya lideridir. Bu durum, Çin’i yalnızca bir üretici değil, küresel teknoloji zincirinin stratejik bekçisi konumuna taşımıştır.İşte tam da bu noktada, Türkiye’nin son yıllarda attığı adım, küresel denklemi değiştirme potansiyeline sahiptir.

Eskişehir–Beylikova sahasında keşfedilen büyük nadir toprak elementi yatağı, Türkiye’yi bu jeostratejik oyunun yeni oyuncularından biri haline getiriyor.
Grafik 1: Nadir Topark Elementleri’nin Kullanım Alanları

MTA ve Eti Maden’in uzun süredir yürüttüğü jeolojik çalışmalar sonucu bulunan bu saha, sadece ulusal ölçekte değil, küresel madencilik çevrelerinde de dikkat çeker boyutta.

Açıklanan verilere göre, Beylikova sahası yaklaşık 694 milyon ton cevher potansiyeline sahip olup bu miktar, Çin’in yaklaşık 800 milyon tonluk rezervinin hemen ardından Türkiye’yi dünyanın ikinci büyük nadir toprak elementi kaynağı konumuna yerleştirmektedir.

Cevherde tespit edilen 17 elementten 11’i teknoloji sanayii açısından yüksek öneme sahiptir. Özellikle neodimyum, seryum ve praseodim, yani yüksek güçlü mıknatısların yapıtaşları olarak kullanılıyor. Sahada ayrıca toryum ve uranyum gibi radyoaktif elementlerin izine de rastlanmış olup, ekonomik potansiyelin yanında çevresel ve lisanslama zorluklarını beraberinde getirmektedir.

Beylikova dışında, Malatya–Kuluncak, Sivas ve Burdur bölgelerinde de daha küçük ölçekli nadir element yatakları tanımlanmıştır. Ancak ekonomik ölçek, çeşitlilik ve stratejik içerik bakımından Türkiye’nin odak noktası şuan için açık biçimde Eskişehir’dir.

Grafik 2: Çin Nadir Elementler İhracat Rakamları (2019-2025)

Neden Trump Çin ile Nadir Elementler Üzerinden Gerilim Yaşıyor? 

Son dönemde Trump yönetiminin Çin ile nadir toprak elementleri üzerinden yaşadığı gerilimin temelinde, tedarik zincirinde stratejik bağımlılığı azaltma hedefi yer alıyor. Küresel üretimin %70’ten fazlasını elinde bulunduran Çin, yalnızca maden çıkarımında değil, özellikle ayrıştırma, rafineri ve mıknatıs üretiminde mutlak hâkimiyetini sürdürüyor. Bu durum, savunma, enerji ve yüksek teknoloji sektörleri açısından ABD için ciddi bir stratejik kırılganlık beraberinde getiriyor.

Pekin’in son dönemde nadir toprak ürünlerine yönelik ihracat lisanslarını sıkılaştırması ve bazı bileşenlere kota uygulaması getirmesi, Washington tarafından ekonomik baskı aracı olarak değerlendiriliyor.

ABD tarafı bu gelişmelere karşılık olarak arz güvenliği mimarisini yeniden yapılandırmaya yönelmiştir. Bu kapsamda; ülke içinde yeni ayrıştırma ve mıknatıs üretim tesislerinin kurulması, stratejik rezerv oluşturulması, uzun vadeli tedarik anlaşmalarının (off-take kontratlarının) devreye alınması ve teknoloji transferi içeren uluslararası ortaklıkların güçlendirilmesi öne çıkmaktadır.

Bu adımların amacı, nadir element arzının tek bir merkezde yoğunlaşmasını engellemek ve kritik ham madde zincirini daha esnek, çok kaynaklı ve güvenli hale getirmektir.




WhatsApp’ta özel haber grubumuza katılmak için buraya tıklayın! Katılım ücretsizdir!



​​​​​​​