Borsa İstanbul’da Kredili işlem ve Açığa Satış nedir? Tüm detaylar

Kredili işlem Açığa satış nedir? Borsa İstanbul’da yeni yatırımcılar ile birlikte 2 Milyon seviyesine yükseldi. Hali hazırda sadece 2 Pazarda bulunan hisselerde Kredili işlem ve Açığa satış gerçekleştirilebiliyor. Bu süreçler içerisinde hangi aracı kurumda ne kadar kredili işlem gerçekleştirilebilir? Ne kadar açığa satış gerçekleştirilebilir soruları ortaya çıkıyor.

Yatırımcı ile aracı kurum arasında yapılacak sözleşme hükümleri çerçevesinde mevcut hesabındaki tutara ek olarak, müşterinin kendisine tahsis edilen kredi limiti ve portföyünde bulunan varlıkların teminat oranları dahilinde internet üzerinden menkul kıymet alım satım işlemi gerçekleştirme imkanıdır.

Açığa satış işlemi, sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da satışına ilişkin emrin verilmesini ifade eder. Satışa ilişkin takas yükümlülüğünün ödünç alınan sermaye piyasası araçları ile yerine getirilmesi de açığa satış sayılır.

Açığa satış işlemi gerçekleştirebilmek için emrin baştan açığa satış emri olarak girilmesi gerekir. Gerçekleşen açığa satış işlemleri Günlük Bülten’de pay bazında, her fiyat seviyesinde miktar ve sözleşme adedi belirtilerek ilan edilir.

“Kredili Menkul Kıymet ve Açığa Satış İşlemlerine Konu Olan Menkul Kıymet Listesi” GİP, PÖİP ve YİP hariç tutularak BİAŞ Pay Piyasası pazarlarında işlem gören tüm payları ve BYF’leri kapsayacak şekilde belirlenmiştir. Buna göre, Yıldız Pazar ve Ana Pazar’da işlem gören paylar, buna ek olarak BYF’ler hem kredili alıma hem de açığa satış işlemine konu olabilir.

Varantlarda, sertifikalarda, sahipliğe dayalı kira sertifikalarında, gayrimenkul yatırım fonlarında ve girişim sermayesi yatırım fonlarında kredili alım ve açığa satış işlemi yapılamaz. Gayrimenkul sertifikalarında ise kredili alım yapılabilmekle birlikte açığa satış işlemi yapılamaz.

Kredi limitiniz Risk Kontrol Bölümü tarafından size tahsis edilen limit kadar olacaktır. Bununla beraber, kredili olarak satın alınacak menkul kıymetlerin oranı büyüklüğü aracı kurumdan aracı kuruma göre değişmektedir. Bazı Aracı Kurumlar sizden teminat beklerken bazıları %90 talep edebilir. Yine aynı şekilde bazı aracı kurumlar bu işlemler için alt ve üst sınır daha dar olurken bazıları alt ve üst sınırı düşük ve yüksek belirleyebilir.

Nakit kredi limitleri, aracı kurumlara gizli ve yazılı olarak duyurulur ve belirli zamanlarda revize edilir. Nakit kredilerin azami vadesi 31 gündür. Kredinin temdit edilmesi durumunda dahi vade 31 günü geçemez. Nakit krediler; spot, vadeden önce kapama opsiyonlu ve gün içi olmak üzere 3 seçenekli olarak kullandırılır.

Kullanacağınız krediye ilişkin faiz oranını sözleşmenin ilgili maddelerinden ve/veya temsilcinizden öğrenebilirsiniz.

Sair vergi ile ilgili mükellefiyetler ayrıca sizin tarafınızdan ödenmektedir. Kullandığınız kredi ile ilgili olarak hergün için hesaplanan faiz, günlük olarak hesabınıza yansıtılacaktır.

Teminat oranları, değerlenmiş teminat üzerinden hesaplanır. Değerlenmiş teminat tutarı, teminatların

piyasa değerlerinin, değerleme katsayıları ile çarpımı sonucu elde edilir.

Başlangıç ve asgari teminat oranları aşağıda belirtilmiştir

– Başlangıç Teminat Oranı: Kredi Riskinin %105’i kadar değerlenmiş teminat olmalıdır.

– Asgari Teminat Oranı, Kredi Riskinin %102’i kadar değerlenmiş teminat olmalıdır

Aracı kurumlar, teminat olarak sadece pay vermek isterlerse, teminata alınan tek bir çeşit payın ,değerlenmiş

teminat içinde oranı

• Eğer BİST-30 dahili bir pay ise %100’ünü
• Eğer BİST-100 dahili bir pay ise %70’ini
• Eğer BİST-100 dışında BİAŞ Yıldız ve Ana pazarlarında işlem gören Grup 1 ve Grup 2’de yer

  alan bir pay ise %35’sini geçemez.

Aracı Kurumlar tarafından ödünç işlemlerine ilişkin ilgili müşteriye gönderilen özkaynak

tamamlama bildirimleri tutarını ifade etmek zorundadır. Kredinin ilk verildiği tarihte öz kaynak oranının %50, takip eden dönemde ise %35‘in altına inmemesi gerekmektedir. Aracı Kurumların tercihine göre bu oran yükseltilebilir.

Bu oranın altına inilmesi durumunda müşteriye çağrıda bulunularak, öz kaynak oranı %50 olacak şekilde ilave teminat yatırması veya kredi pozisyonunu azaltması talep edilir.

Öz kaynak oranı = (Öz Kaynak Tutarı – Kredi Tutarı) / Öz Kaynak Tutarı olarak hesaplanır

Yukarıda paylaştığımız formül göre 10000 Liralık hisse senedi olan kişi ne kadar kredi alabilir? %35 Oranına göre 10.000 TL’lik hisse senedi olan bir kişi 6500 TL’lik kredili işlem yapabilir.

%35 = (10.000 – x ) /10.000

Öz kaynak oranınızın %35 seviyesinin altına düşmesi durumunda öz kaynak oranınızı başlangıç öz kaynak oranına tamamlamanız gerekmektedir. Öz kaynak tamamlanıncaya kadar geçecek süre boyunca hiçbir alım emriniz yerine getirilmeyecektir.

a) Özkaynak Oranı: İlgili payın; kredili alım, açığa satış, ödünç alma veya ödünç verme işlemlerine dair özkaynak hesabında hangi orana kadar özkaynak olarak kabul edilebileceğini gösterir.

b) Açık Takas Pozisyonu/ Özkaynak Oranı: Belirli bir anda oluşabilecek açık takas pozisyonunun veya takas gerçekleşene kadar ilgili pay için asgari olarak hangi oranda özkaynak bulundurulması gerektiğini gösterir.

Özkaynak tamamlama bildiriminin müşteriye yapıldığı andan itibaren 2 iş gününü geçmemek üzere, çerçeve sözleşmede belirlenen süre içerisinde tamamlanmaması halinde; ayrıca bir ihbarname gönderilmesine gerek duyulmaksızın, açığa satıştan elde edilen nakit veya özkaynak olarak verilen paylar satılarak açığa satış işlemi kapatılacaktır.

Borsa İstanbul güncel Pazarlar bölümlendirmelerine göre sadece Yıldız Pazar ve Ana Pazar hisselerinde Kredili işlem ve Açığa Satış işlemleri yapılabilir. Bu pazarlarda yer alan hisselerde eğer tedbir uygulanmıyorsa Kredili işlemlere konu olabilir.

Kredili işlem Açığa satış nedir? Hangi pazarlarda?

Ödünç İşlemi; belirli bir dönemliğine sermaye piyasası araçlarının ödünç veren tarafından ödünç alan tarafa verilerek, aynı tür sermaye piyasası aracının misli ile geri alınmasıdır. Ödünç işlemi sırasında pay senetlerinin mülkiyetinde bir değişiklik olmaz ve bu süreçte doğan rüçhan hakkı, temettü gibi haklar ödünç verene aittir.

Ödünç işlemi yatırımcıların, orta ve uzun vadede portföylerinde bulundurdukları ve herhangi bir işlem gerçekleştirmedikleri pay senetlerini kullanarak ek getiri elde etmelerini sağlayan bir yöntemdir. Ödünç verenler için portföylerini kiralamak ve böylece temettü geliri ve fiyat değişimleri dışında bir komisyon kazancı elde etme imkânı ortaya çıkar.

Ödünç işleminin avantajları:

• Piyasadaki düşüşlerden de faydalanılabilmesi
• Portföylerde hedge (koruma) imkânı sağlaması
• Arbitraj ve korunma olanağı sunması
• Hatalı işlem temerrütlerinin minimuma indirilmesi

Ödünç işlemi seansları; iş günlerinde 09.30-12.00/13.30-16.45 saatleri arasında tek seans olarak gerçekleştirilir.

Ödünç işlemi için geçerli olan teminat türleri:

• Nakit (TL/USD/EURO)
• Hazine Bonosu
• Devlet Tahvili
• Pay Senedi

( MKK ve Borsa İstanbul )

(Para Ajansı – Kaan Tabak)